ترخیص گمرکی اسید سیتریک خوراکی (Food Grade)

مقدمه: آشنایی با روش‌ ترخیص گمرکی اسید سیتریک خوراکی

اسید سیتریک (Citric Acid) به‌عنوان یک افزودنی خوراکی فعال (Food Additive) و پرمصرف، نقشی محوری در صنایع غذایی و آشامیدنی کشور ایفا می‌کند. این ماده به‌عنوان تنظیم‌کننده اسیدیته (pH)، بهبوددهنده طعم، و نگهدارنده عمل می‌کند و به همین دلیل، در زنجیره تأمین، از حساسیت بالایی برخوردار است.¹ واردات این محصول، مستلزم طی کردن موفقیت‌آمیز یک مسیر چندوجهی و پیچیده است که در سه نهاد حاکمیتی اصلی—سازمان غذا و دارو (FDO/TTAC)، سازمان ملی استاندارد، و گمرک—به بررسی و تأیید می‌رسد.

هرگونه ناهماهنگی یا عدم انطباق با مقررات روز، می‌تواند منجر به تأخیرهای پرهزینه، افزایش دموراژ و حتی مرجوع شدن محموله شود. هدف از این گزارش تخصصی، ارائه یک نقشه راه عملیاتی و به‌روز برای واردکنندگان حقوقی مواد اولیه است تا با درک الزامات ثبت منبع، استفاده از تسهیلات گمرکی و مدیریت دقیق اسناد، فرآیند ترخیص اسید سیتریک خوراکی با کمترین ریسک و بالاترین سرعت ممکن انجام پذیرد.

بخش اول: تعیین هویت کالا و الزامات مبنایی بازرگانی

کد تعرفه گمرکی (HS Code) اسید سیتریک خوراکی

نخستین و مهم‌ترین قدم در واردات و ترخیص گمرکی اسید سیتریک خوراکی، تعیین دقیق کد تعرفه گمرکی (HS Code) آن است. اسید سیتریک خوراکی (صرف نظر از آنکه به شکل آبدار یا بدون آب باشد)، تحت ردیف تعرفه ۲۹۱۸۱۴۰۰ طبقه‌بندی می‌شود.¹ این کد، متعلق به فصل ۲۹ کتاب مقررات صادرات و واردات (مواد شیمیایی آلی) و زیرمجموعه اسیدهای کربوکسیلیک حاوی الکل، فنل یا سایر توابع اکسیژن‌دار است.

واردکنندگان باید دقت داشته باشند که این کد، منحصراً برای خود “اسید سیتریک” (Citric Acid) است و با املاح یا استرهای آن تفاوت دارد. برای مثال، املاح اسید سیتریک مانند سیترات سدیم (Sodium Citrate) یا تری‌پتاسیم سیترات، در ردیف مجزای ۲۹۱۸۱۵ طبقه‌بندی می‌شوند.⁶ هرچند هر دو محصول ممکن است در صنایع غذایی کاربرد داشته باشند، اما مشمول مقررات، حقوق ورودی و حتی بخشنامه‌های ارزی متفاوتی خواهند بود. عدم تفکیک دقیق بین اسید سیتریک و املاح آن در اسناد اظهار، می‌تواند منجر به طبقه‌بندی اشتباه و تحمیل جریمه‌های گمرکی شود.

حقوق ورودی و ملاحظات نرخ ترجیحی

حقوق ورودی برای این ردیف تعرفه، تحت تأثیر مستقیم سیاست‌های تجاری کشور و کاربری نهایی کالا قرار دارد. در بررسی بخشنامه‌های مختلف، نوسان قابل توجهی در نرخ حقوق ورودی مشاهده می‌شود. برخی منابع، نرخ حقوق ورودی (گمرکی + سود بازرگانی) را صفر درصد اعلام کرده‌اند ⁷، در حالی که در مقرراتی دیگر، نرخ ۲۶ درصدی نیز برای کد ۲۹۱۸۱۴۰۰ درج شده است.⁸

این تفاوت نرخ، به‌وضوح اهمیت تعیین اهلیت واردکننده و کاربرد نهایی کالا را نشان می‌دهد. واردکنندگان با ماهیت تولیدی که اسید سیتریک را به‌عنوان ماده اولیه خط تولید خود وارد می‌کنند، اغلب مشمول معافیت‌ها یا نرخ‌های ترجیحی قرار می‌گیرند، در حالی که واردات تجاری با هدف فروش ممکن است نرخ‌های بالاتری را متحمل شود. بنابراین، توصیه اکید می‌شود که پیش از اظهار نهایی کالا در گمرک، واردکننده آخرین بخشنامه‌ها و مصوبات مربوط به نرخ حقوق ورودی مواد اولیه خط تولید را از مراجع ذی‌ربط (مانند وزارت صمت و گمرک) استعلام کرده و اسناد اهلیت تولیدی خود را در سامانه جامع تجارت به‌درستی ثبت نماید.

فرآیند ثبت سفارش و تأمین ارز

پس از تعیین کد تعرفه، مرحله بعدی ثبت سفارش است. واردکننده موظف است پروفرمای (Proforma Invoice) خود را در سامانه جامع تجارت درج کند.⁹ اسید سیتریک خوراکی به‌عنوان یک ماده اولیه حیاتی، مشمول دریافت ارز رسمی یا نیمایی برای واردات است.² تخصیص موفقیت‌آمیز ارز نیمایی و ادامه روند تجارت، کاملاً به موفقیت در مرحله بعدی، یعنی اخذ موافقت سازمان‌های مجوزدهنده به‌ویژه سازمان غذا و دارو (FDO)، بستگی دارد. این وابستگی نشان می‌دهد که مراحل تخصیص ارز و فرآیند مجوز بهداشت، به‌صورت یکپارچه و متوالی تعریف شده‌اند.

بخش دوم: فاز حیاتی ثبت منبع و اخذ مجوز ورود سازمان غذا و دارو (TTAC)

یکی از الزامات کلیدی برای واردات و ترخیص گمرکی اسید سیتریک خوراکی، ثبت منبع (Source Registration) تولیدکننده خارجی در سامانه TTAC است زیرا اسید سیتریک خوراکی در ایران یک ماده اولیه مشمول نظارت کامل سازمان غذا و دارو است.⁹ این مرحله، سنگ بنای تمامی فرآیندهای بعدی ترخیص است.

چرا اسید سیتریک مشمول ثبت منبع است؟

ثبت منبع یک مکانیزم حاکمیتی برای تأیید هویت و صلاحیت کارخانه تولیدکننده در کشور مبدأ است. اسید سیتریک در کنار مواد حساسی مانند اسانس مصنوعی، رنگ مصنوعی، ژلاتین و ویتامین‌ها، در فهرست مواد اولیه‌ای قرار دارد که واردات آن بدون ثبت منبع ممنوع است.⁹ این سخت‌گیری به دلیل تأثیر مستقیم این ماده بر سلامت مصرف‌کننده و تضمین خلوص محصول و عدم وجود آلودگی‌های احتمالی (مانند فلزات سنگین) اعمال می‌شود. سازمان غذا و دارو از این طریق، تضمین می‌کند که ماده وارداتی با استانداردها و اصول تولید خوب (GMP) بین‌المللی و داخلی مطابقت دارد.¹¹

مراحل گام‌به‌گام ثبت منبع در سامانه TTAC

کلید فرآیند ثبت منبع و تمام مراحل اخذ مجوز، در دست مسئول فنی شرکت واردکننده است. مسئول فنی با نام کاربری خود وارد سامانه ttac.ir شده و از بخش مدیریت پروانه، گزینه «ثبت منبع غذا و آشامیدنی» را انتخاب می‌کند.¹²

مدارک مورد نیاز جهت ثبت منبع عموماً شامل موارد زیر است:

• مدارک حقوقی شرکت واردکننده: کارت صلاحیت مسئول فنی، مدارک ثبتی شرکت (مانند اساسنامه و آگهی تأسیس).¹²
• مدارک تولیدکننده (منبع): شامل گواهی‌های معتبر بین‌المللی مانند GMP یا ISO 22000، مستندات طرح جامع کارخانه (PMF)، و گواهی ثبت محصول در کشور مبدأ.
• برگه آنالیز مرجع (COA): این برگه باید مطابق با ضوابط سازمان غذا و دارو بوده و نتایج آزمون‌های کیفی و کمی محصول را نشان دهد.

مسئول فنی موظف است مسئولیت ارزیابی کالا را از لحاظ هویتی و سایر کنترل‌های لازم انجام دهد تا سازمان اطمینان حاصل کند که کالا، قابلیت ورود به چرخه تولید در ایران را دارد.¹¹

چک‌لیست و تسریع در صدور مجوز ورود (مجوز اولیه)

پس از ثبت موفق منبع، واردکننده باید برای هر محموله مجوز ورود را اخذ کند. مدارک مورد نیاز برای اخذ مجوز ورود (که پس از ثبت پروفرما در سامانه جامع تجارت دنبال می‌شود)، شامل موارد زیر است ⁹:

1. درخواست کتبی رسمی که توسط مدیرعامل یا مسئول فنی امضاء شده باشد.
2. تکمیل چک‌لیست درخواست مجوز (پیوست‌های دو و سه).
3. برگه آنالیز کالا (COA) صادره برای آن محموله خاص، که اعتبار ۶ ماهه دارد.

ارتباط حیاتی ثبت منبع با سرعت عمل:

یکی از مهم‌ترین امتیازات ثبت منبع موفق، تأثیر آن بر سرعت فرآیندهای بازرگانی است. برای مواد اولیه خوراکی که دارای سابقه واردات از منابع ثبت‌شده هستند، زمان صدور مجوز ورود به یک روز کاری کاهش می‌یابد. در مقابل، برای محموله‌هایی که از منابع فاقد سابقه وارد می‌شوند، این زمان می‌تواند تا سه روز کاری به طول انجامد.⁹ این اختلاف زمانی، در مقیاس لجستیک و واردات حجم بالا، می‌تواند تفاوت بزرگی در هزینه‌های عملیاتی و مدیریت جریان نقدی شرکت ایجاد کند و نشان‌دهنده ارزش استراتژیک سرمایه‌گذاری زمان در مرحله اولیه ثبت منبع است.

بخش سوم: الزامات استاندارد ملی ایران و فرآیند بازرسی کیفیت

کنترل کیفیت اسید سیتریک بر دو پایه استوار است: استانداردهای اجباری ملی ایران و مقررات ایمنی غذایی سازمان غذا و دارو.

استانداردهای اجباری مرتبط با کیفیت ماده اولیه

اسید سیتریک به‌عنوان یک افزودنی، در صنایع مختلف غذایی کاربرد دارد و میزان استفاده آن در محصولات نهایی توسط استانداردهای ملی ایران مشخص شده است. برای مثال، استفاده از اسید سیتریک به‌عنوان تنظیم‌کننده اسیدیته در بسیاری از فرآورده‌ها مانند کنسر گل کلم، آب انار، انواع آبمیوه‌ها، شربت‌ها، مربا و پودر نوشیدنی فوری، بر اساس استانداردهای ملی مختلف (مانند ۳۴۹۴، ۱۴۳، ۱۱۱۲، و…) مجاز شمرده شده است.¹⁴

نکته حائز اهمیت این است که در بسیاری از موارد، حد مجاز مصرف این ماده بر اساس «عملیات تولید خوب» (Good Manufacturing Practice یا GMP) تعریف شده است.¹⁴ این بدان معناست که ماده اولیه باید از خلوص بسیار بالایی (Food Grade) برخوردار باشد تا بتوان آن را تنها به میزانی که برای دستیابی به هدف فنی (مانند تنظیم pH) مورد نیاز است، استفاده کرد. این الزامات خلوص، مستقیماً به نتایج آنالیز ارائه‌شده توسط تولیدکننده مبدأ مرتبط است و معمولاً با استانداردهای بین‌المللی مرجع مانند CODEX تطابق دارد.¹⁶

تعیین نوع بازرسی: آزمایش در مقصد و نمونه‌برداری گمرکی

برخلاف برخی کالاهای وارداتی که ممکن است مشمول بازرسی اجباری در مبدأ (Certificate of Inspection – COI) باشند ¹⁷، کنترل کیفیت اسید سیتریک خوراکی به‌صورت عمده پس از ورود کالا به گمرکات کشور انجام می‌پذیرد.

• نمونه‌برداری در گمرک (برای محموله‌های فاقد سابقه): اگر محموله وارداتی از منبعی باشد که سابقه آزمایش معتبر در کشور ندارد یا شرکت واردکننده برای اولین بار اقدام به واردات کرده است، کالا در انبار گمرک متوقف می‌شود. سپس، نمونه‌برداری فیزیکی صورت گرفته و نمونه برای انجام آزمون‌های تخصصی (بررسی خلوص، خلوص و انطباق با برگه آنالیز) به آزمایشگاه‌های مورد تأیید وزارت بهداشت ارسال می‌گردد.⁹ این فرآیند ممکن است چند روز یا هفته به طول بینجامد و هزینه انبارداری و دموراژ را افزایش دهد.

بخش چهارم: مراحل ترخیص فیزیکی و صدور مجوز مصرف در گمرک

مرحله نهایی، ترخیص فیزیکی کالا از انبار گمرک و اخذ مجوز مصرف نهایی است.

مدارک لازم جهت اظهار و ترخیص موقت کالا

جهت ترخیص گمرکی اسید سیتریک خوراکی، واردکننده باید مدارک تجاری استاندارد (فاکتور، لیست بسته‌بندی، گواهی مبدأ) را همراه با مجوزهای بهداشتی ارائه دهد. مهم‌ترین اسناد بهداشتی عبارتند از:

1. اصل گواهی بهداشت (Health Certificate): این گواهی باید توسط مقام ذیصلاح بهداشتی کشور مبدأ صادر شده باشد.⁹
2. برگه آنالیز (COA): سندی که مشخصات فنی محموله را تأیید می‌کند.⁹
3. مستندات تاریخ تولید، انقضا و سری ساخت (Batch Number): برای اطمینان از تازگی و قابلیت مصرف کالا.⁹

امتیاز استثنایی ثبت منبع (تسهیلات ماده ۲۳):

بر اساس دستورالعمل‌های اجرایی ساخت و ورود مواد غذایی (ماده ۲۳)، واردکنندگانی که فرآیند ثبت منبع و اخذ پروانه بهداشتی ورود را برای اقلام خود کامل کرده‌اند، از تسهیلات ویژه‌ای بهره‌مند می‌شوند.11 از مهم‌ترین این تسهیلات، لغو الزام به تصدیق گواهی بهداشت کشور مبدأ توسط سفارت جمهوری اسلامی ایران در کشور مبدأ برای محموله‌های دوم به بعد است. این امر به صورت مستقیم، زمان فرآیند کاغذبازی را در مبدأ کاهش می‌دهد.

فرآیند ترخیص و استفاده از تسهیلات تسریع

فرآیند گمرکی اسید سیتریک شامل دو مجوز نهایی است:

• مجوز ترخیص: پس از ورود محموله به گمرک و کنترل اسناد فیزیکی و تطابق آن‌ها با مجوز ورود قبلی، نمایندگان وزارت بهداشت مستقر در گمرک، مجوز ترخیص را صادر می‌کنند. این فرآیند معمولاً حدود ۵ روز کاری به طول می‌انجامد.⁹
• مجوز مصرف: مجوز مصرف نهایی پس از اطمینان از مطابقت نمونه آزمایش شده با آنالیز و استانداردهای وزارت بهداشت، صادر می‌شود.⁹

مزیت استراتژیک تسهیلات ماده ۲۳ (ترخیص مستقیم):

مهم‌ترین مزیت ثبت منبع و ایجاد سابقه مثبت، امکان استفاده از تسهیلات ماده ۲۳ دستورالعمل سازمان غذا و دارو است. طبق این ماده، در صورت تعهد کارفرما و مسئول فنی، محموله‌های وارداتی از منابع ثبت‌شده می‌توانند به‌صورت مستقیم از گمرک ترخیص و حمل شوند. در این حالت، نمونه‌برداری و کنترل کیفی به‌صورت همزمان با صدور مجوز ترخیص و مصرف انجام خواهد شد.¹¹

این سیاست، یک مزیت عملیاتی فوق‌العاده برای واردکنندگان مواد اولیه محسوب می‌شود؛ زیرا توقف کالا در انبار گمرک لغو شده، هزینه‌های انبارداری و دموراژ به حداقل رسیده، و مواد اولیه حساس با سرعت بیشتری به کارخانه منتقل می‌شوند. این تسهیلات، نشان‌دهنده اعتماد سیستم نظارتی به منابعی است که قبلاً تأیید هویت و صلاحیت شده‌اند و مسئولیت فنی واردکننده را به‌عنوان یک فیلتر کیفی داخلی به رسمیت می‌شناسد.

بخش پنجم: مدیریت ریسک‌ها و نکات طلایی برای ترخیص سریع و ایمن

ترخیص موفقیت‌آمیز اسید سیتریک، نیازمند هوشیاری مستمر در سه حوزه است: مدیریت زمان، دقت اسنادی و نقش مسئول فنی.

مدیریت زمان و ریسک‌های مربوط به تاریخ انقضا

واردکننده باید طول عمر و تاریخ انقضای ماده اولیه را با دقت مدیریت کند. برگه آنالیز کالا تنها ۶ ماه اعتبار دارد و زمان حمل و فرآیندهای اداری باید با این بازه همخوانی داشته باشد.⁹ علاوه بر این، کنترل دقیق تاریخ تولید محموله اهمیت دارد تا محصول وارد شده حداقل زمان قابل قبولی برای مصرف در زنجیره تولید داخلی داشته باشد. برنامه‌ریزی لجستیکی ضعیف، حتی برای محموله‌هایی که مجوز ورود را دریافت کرده‌اند، می‌تواند منجر به انقضای اعتبار اسنادی و بروز مشکلات جدید در زمان ترخیص نهایی شود.

اهمیت هماهنگی اسنادی و جلوگیری از مغایرت‌ها

هرگونه عدم تطابق بین اطلاعات هویتی و فنی کالا در مراحل مختلف، منجر به توقف فرآیند خواهد شد.¹⁸ اطلاعات پروفرما و ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت، باید دقیقاً با مشخصات فنی محموله در گواهی مبدأ، برگه آنالیز (COA)، و داده‌هایی که در زمان ثبت منبع در TTAC ارائه شده، یکسان باشد. این هماهنگی نه تنها شامل نام کالا و کد تعرفه، بلکه شامل نام تولیدکننده، کشور مبدأ و مشخصات فیزیکی (مانند وزن و نوع بسته‌بندی) نیز می‌شود. مغایرت‌های جزئی در این مرحله، نیازمند اصلاحات اداری طولانی خواهد بود.

مدیریت و نقش قانونی مسئول فنی (The Gatekeeper)

مسئول فنی واردات، کلید موفقیت در کل فرآیند از ثبت منبع تا مصرف است. مسئول فنی با امضای مدارک و تعهدات لازم، نقش یک دروازه‌بان کیفی را ایفا کرده و مسئولیت ارزیابی دقیق هویت و کیفیت کالا را می‌پذیرد.¹¹ استفاده از تسهیلات ماده ۲۳ (ترخیص مستقیم)، مستقیماً به پذیرش تعهد مسئول فنی مبنی بر کنترل کیفیت پس از ترخیص وابسته است. بنابراین، اطمینان از صلاحیت، تجربه کافی و اشراف مسئول فنی به آخرین بخشنامه‌ها و فرآیندهای TTAC، یک سرمایه‌گذاری استراتژیک برای هر شرکت واردکننده اسید سیتریک است.

نتیجه‌گیری

ترخیص گمرکی اسید سیتریک خوراکی (HS 29181400) به عنوان یک افزودنی استراتژیک، یک فرآیند تخصصی سه‌مرحله‌ای (مجوز ورود، ترخیص، مصرف) است که موفقیت آن در گرو اخذ موفقیت‌آمیز ثبت منبع در سامانه TTAC سازمان غذا و دارو است. واردکنندگانی که این مرحله حیاتی را به درستی و پیش از حمل کالا طی کنند، علاوه بر تأمین ارز، از مزایای عملیاتی بزرگ زیر بهره‌مند خواهند شد:

تسریع چشمگیر در صدور مجوز ورود (۱ روز کاری)، استفاده از تسهیلات ماده ۲۳ (ترخیص مستقیم و همزمان‌سازی نمونه‌برداری با مصرف) و لغو نیاز به تصدیق سفارت برای گواهی بهداشت محموله‌های مکرر. مدیریت این فرآیند باید توسط مسئول فنی آگاه به جزئیات فنی و اداری صورت گیرد تا ریسک‌های ناشی از مغایرت اسنادی یا توقف کالا در گمرک به حداقل ممکن برسد.

منابع

1. CITRIC ACID – FOOD GRADE – Shree Shani Industries, accessed on October 28, 2025, https://shreeshani.com/citric-acid-food-grade
2. اسید سیتریک چین واردات و فروش با ارز نیمایی – ام تی رویال, accessed on October 28, 2025, https://mtroyal.com.tr/fa/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%A9-%DA%86%DB%8C%D9%86-%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%B4-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D8%B1%D8%B2-%D9%86%DB%8C%D9%85/
3. کد تعرفه (HS Code) 29181400 – اسید سیتریک – های‌اکسپورت – سایت Hi Export, accessed on October 28, 2025, https://hi-export.ir/tariff/29181400
4. واردات و صادرات کالا با شرح ـ ـ اسید سیتریک – آرمانین, accessed on October 28, 2025, https://armanin.ir/fa/statistics/tariffs/tariff/9649.html
5. ترخیص اسید از گمرک | شرکت سلطان تجارت بازرگان, accessed on October 28, 2025, https://s-clearance.com/%D8%AA%D8%B1%D8%AE%DB%8C%D8%B5-%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%DA%AF%D9%85%D8%B1%DA%A9/
6. کد تعرفه (HS Code) 291815 – املاح و استرهای اسید سیتریک – های‌اکسپورت – سایت Hi Export, accessed on October 28, 2025, https://hi-export.ir/tariff/291815
7. کد تعرفه گمرکی 29181400 | کارگو365, accessed on October 28, 2025, https://www.cargo365.ir/fa/hscode/29181400/%D9%80-%D9%80-%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%A9
8. ردیف کد تعرفه عنوان حقوق ورودی وضعیت تعرفه گروه کاﻻیی مندرج در سامانه, accessed on October 28, 2025, https://ticaret.gov.tr/data/5ee20f8213b876e308cc14f3/2.%20Kategori%20listesi%201399.pdf
9. دریافت مجوز برای مواد غذایی و نوشیدنی – شرکت ایمن تجارت کارآمد, accessed on October 28, 2025, https://irclearance.com/blog/mojaveze-mavade-ghazaee-nooshidani/
10. آموزش قدم به قدم نحوه ثبت سفارش کالا در سامانه جامع تجارت ایران | هانزا – شرکت هنزا ناو دریا, accessed on October 28, 2025, https://www.hansanav.com/articles/detail/product-registration-training/
11. TTAC راﻫﻨﻤﺎی اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﺪف: ﺗﻌﺎرﻳﻒ: – معاونت غذا و دارو, accessed on October 28, 2025, http://fda.jums.ac.ir/uploads/10/2023/Oct/23/TTAC%20%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%20%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87%20%D8%A7%D8%B2.pdf
12. ﭼﻚ ﻟﻴﺴﺖ ﻣﺪارک ﭘﺮواﻧﻪ ﺳﺎﺧﺖ – معاونت غذا و دارو, accessed on October 28, 2025, https://fdo.bpums.ac.ir/UploadedFiles/xfiles/check%20list%20karkhane.pdf
13. ثبت منبع کارخانجات و کارگاه های غذایی و آشامیدنی – میز خدمت, accessed on October 28, 2025, https://gservice.mui.ac.ir/fa/node/1175
14. ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺍﻓﺰﻭﺩﻧﻲ ﻫﺎﻱ ﻣﺠﺎﺯ ﺧﻮﺭﺍﻛﻲ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻧﺎﻡ ﺍﻓﺰﻭﺩﻧ, accessed on October 28, 2025, https://fdo.umsha.ac.ir/uploads/16_174_afzudani.pdf
15. فهرست افزودنی های مجاز و غیر مجاز بر اساس نام محصول, accessed on October 28, 2025, https://goums.ac.ir/files/deputy_pf/pages/zavabet/afzoudanie_mojaz.pdf
16. استاندارد حداکثر استفاده مجاز و حداکثر باقیمانده مجاز افزودنی غذایی اسید سیتریک – اخبار – شرکت شیمیایی زیبو آنکوان، – آنهیدرید مالئیک, accessed on October 28, 2025, https://af.zbaqchem.com/news/standard-for-maximum-allowable-use-and-maximum-60237400.html
17. فهرست کالاهای وارداتی مشمول رعایت مقررات استاندارد اجباری pdf – ایران عرضه, accessed on October 28, 2025, https://iranarze.ir/blog/wp-content/uploads/2024/08/fehrest-kala-varedati-mashmul-estandard-ejbari.pdf
18. مراحل واردات مواد شیمیایی به ایران [قوانین و شرایط واردات] – الساپا, accessed on October 28, 2025, https://elsapaco.com/fa/news/669/Procedures-for-importing-chemicals-to-Iran