واردات اسید فسفریک کشاورزی و دامی

مقدمه: موقعیت استراتژیک اسید فسفریک در زنجیره تأمین ایران

اسید فسفریک که به‌صورت مایعی بی‌رنگ و چسبناک شناخته می‌شود، یکی از پرمصرف‌ترین اسیدهای معدنی در سطح جهان و یک نهاده شیمیایی استراتژیک برای اقتصاد ایران محسوب می‌شود.¹ این ماده کاربرد دوگانه حیاتی دارد: در بخش کشاورزی، به‌عنوان پیش‌ساز اصلی در تولید کودهای فسفاته و کودهای مایع به‌کار می‌رود، و در بخش دامپروری و غذایی، با شناسه E338، به‌عنوان تنظیم‌کننده اسیدیته و منبع فسفر در مکمل‌ها و خوراک دام، طیور و آبزیان استفاده می‌شود.²

واردات اسید فسفریک کشاورزی و دامی، به‌ویژه در گریدهای با خلوص بالا (عموماً ۸۵٪)، یک فرآیند پیچیده بازرگانی است که مستلزم رعایت دقیق مقررات فنی و بهداشتی وزارت جهاد کشاورزی است. به دلیل حساسیت‌های بهداشتی در گرید دامی (انتقال فلزات سنگین به محصولات غذایی) و ملاحظات زیست‌محیطی در گرید کشاورزی، واردکنندگان باید به طور هم‌زمان ضوابط قرنطینه‌ای سازمان دامپزشکی و استانداردهای مؤسسه تحقیقات خاک و آب را رعایت کنند.⁴ این گزارش تخصصی، به‌عنوان یک نقشه راه، جزئیات کامل این الزامات چندوجهی را برای مدیران بازرگانی تشریح می‌کند.

تحلیل گمرکی و اقتصادی: تعرفه، گروه کالایی و تخصیص ارز

واردات اسید فسفریک، فارغ از مقصد نهایی مصرف (دام یا کشاورزی)، در ابتدا تابع ضوابط عمومی تجارت خارجی و مقررات گمرکی است. درک صحیح از طبقه‌بندی کالا، تعیین حقوق ورودی و ضوابط ارزی، زیربنای موفقیت‌آمیز بودن فرآیند ترخیص است.

شناسایی کد تعرفه (HSCode) و حقوق ورودی

برای ثبت سفارش در سامانه‌های الکترونیکی و اظهار کالا به گمرک، باید کد تعرفه صحیح انتخاب شود. بخش 28جدول تعرفه گمرکی مربوط به «محصولات شیمیایی غیرآلی» است و اسید فسفریک در ذیل این بخش قرار می‌گیرد.⁵

1. کد کلی (۶ رقمی): کد عمومی 280920برای «اسید فسفریک و اسیدهای پلی فسفریک» در نظر گرفته شده است.⁶
2. کد تخصصی (۸ رقمی): پرکاربردترین کد برای واردات اسید فسفریک با خلوص بالا (مانند ۸۵٪) که در صنایع خوراکی، دامی و کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد، کد 28092020است. این کد مشخصاً به «اسید فسفریک با درجه خلوص ۵۵ درصد و بالاتر» اختصاص دارد.⁵

محاسبات حقوق ورودی:

حقوق ورودی مجموعه مبالغی است که هنگام ترخیص کالا باید به گمرک پرداخت شود. بر اساس مقررات گمرکی و نرخ‌های اعلامی (مثلاً سال ۱۴۰۲)، حقوق ورودی ذیل کد 28092020به شرح زیر است ⁵:

• حقوق گمرکی: ۵%
• سود بازرگانی: ۱%
• مجموع حقوق ورودی: ۶%

این حقوق ورودی، بر اساس ارزش دلاری و وزن محموله (به کیلوگرم) محاسبه می‌شود.⁷ ثابت بودن نسبی نرخ حقوق ورودی در سطح پایین (۶%) برای اسید فسفریک، نشان‌دهنده اهمیت استراتژیک این کالا به‌عنوان ماده اولیه ضروری در زنجیره‌های تولیدی کشور (خوراک دام و کود کشاورزی) است. سیاست‌گذاران با حفظ این نرخ در سطح کم، تلاش می‌کنند تا هزینه‌های تولید داخلی را کنترل کرده و از تحمیل تورم بیشتر به صنایع پایین‌دستی جلوگیری کنند.

گروه کالایی و ضوابط تخصیص ارز

اسید فسفریک با کد 28092020در طبقه‌بندی اقتصادی کشور، در گروه کالایی ۲۲ قرار می‌گیرد.⁸ این گروه‌بندی شامل مواد اولیه، ابزارها و اقلام مشابهی است که برای استفاده در کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولیدی کشور وارد می‌شوند.⁹

وضعیت و تخصیص ارز:

وضعیت تعرفه برای این کد، «فعال – مجاز به واردات» بوده و قرارگیری در گروه ۲۲ به این معناست که کالا با هدف تولید، مجاز به ورود است.⁸ از نظر تأمین مالی، واردات مواد اولیه در گروه ۲۲ معمولاً مشمول تخصیص ارز نیمایی (سامانه نیما) است.⁹

اگرچه دریافت ارز نیمایی نسبت به ارز آزاد مزیت دارد، اما واردکنندگان باید این نکته را در نظر بگیرند که فرآیندهای تخصیص ارز در سامانه نیما، تحت تأثیر نوسانات سیاست‌های بانک مرکزی و وزارت صمت، ممکن است با تأخیرهای طولانی و غیرقابل پیش‌بینی همراه باشد. این تأخیرها در تخصیص ارز نیمایی، به یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش ریسک و هزینه‌های خواب سرمایه برای واردکنندگان مواد شیمیایی بدل شده است. لذا، مدیران بازرگانی باید برنامه‌ریزی مالی و زمانی خود را با در نظر گرفتن ریسک تأخیر در تخصیص ارز تنظیم نمایند.

مسیر اول: مجوزهای سازمان دامپزشکی برای اسید فسفریک گرید دامی (E338)

اسید فسفریک هنگامی که در خوراک دام، طیور و آبزیان به‌عنوان افزودنی استفاده می‌شود، به‌عنوان «نهاده دامی» طبقه‌بندی شده و مستقیماً تحت نظارت سازمان دامپزشکی کشور (زیرمجموعه وزارت جهاد کشاورزی) قرار می‌گیرد.¹⁰

الزامات ساختاری شرکت واردکننده (پروانه مسئول فنی)

واردات مواد اولیه خوراک دام یک فعالیت تخصصی است که نیازمند پیش‌نیازهای ساختاری در شرکت واردکننده است. مهم‌ترین این الزامات، اخذ پروانه مسئول فنی دامپزشکی است.¹⁰

اهمیت پروانه مسئول فنی:

شرکت‌هایی که قصد واردات ریزمغذی‌ها، ویتامین‌ها و مواد اولیه دارویی/غذایی دامی را دارند، باید یک مسئول فنی متخصص (مانند دکتر دامپزشک) معرفی کنند که پروانه فعالیت از سازمان دامپزشکی داشته باشد. این فرد مسئولیت قانونی حفظ کیفیت محصول، تضمین انطباق با استانداردهای بهداشتی و قرنطینه‌ای، و مستندسازی تمامی مراحل واردات را بر عهده دارد.¹⁰ این ساختار تضمین می‌کند که مواد اولیه، از بهترین برندهای اروپایی یا سایر مبادی معتبر، با کیفیت مناسب و منطبق با نیازهای بازار تأمین می‌شوند.¹⁰ برای تسهیل بیشتر فرآیندهای نظارتی، برخی شرکت‌های پیشرو نیز اقدام به اخذ گواهینامه شرایط بهینه تولید ($GMP$) از سازمان دامپزشکی می‌کنند که نشان‌دهنده تعهد به سیستم‌های کنترل کیفیت پیشرفته است.

فرآیند قرنطینه و اخذ گواهی بهداشتی ترخیص

ترخیص نهایی اسید فسفریک گرید دامی از گمرک، منوط به دریافت گواهی بهداشتی ترخیص (مجوز قرنطینه) از اداره کل دامپزشکی استان محل ورود است.¹¹

مراحل اصلی قرنطینه:

1. ثبت اولیه: ثبت درخواست واردات مواد اولیه خوراک دام در سامانه‌های مربوطه و اخذ مجوزهای اولیه (قبل از حمل).
2. بازرسی و نمونه‌برداری در گمرک: پس از ورود کالا، کارشناسان دامپزشکی (واحد استانی) محموله را تحت نظارت قرار داده و اقدام به نمونه‌برداری از اسید فسفریک وارداتی می‌کنند. هدف از این نمونه‌برداری، انجام آزمایش‌های کیفی و تعیین میزان ناخالصی‌ها، به‌ویژه فلزات سنگین است.¹²
3. مدارک ترخیص: برای ترخیص، ارائه درخواست کتبی دارنده پروانه، اصل پروانه واردات، و نتایج مثبت آزمایشگاهی الزامی است.¹²

مدیریت زمان در قرنطینه:

اسید فسفریک مایعی خورنده است و هرگونه تأخیر در ترخیص، هزینه‌های انبارداری و ریسک‌های لجستیکی را افزایش می‌دهد. از آنجا که تعیین تکلیف محموله مستلزم دریافت نتایج آزمایشگاهی فلزات سنگین از آزمایشگاه‌های مرجع سازمان دامپزشکی است، واردکنندگان باید پیشاپیش، از طریق شرکت‌های بازرسی بین‌المللی در مبدأ، بر کیفیت محصول نظارت دقیق داشته باشند تا زمان توقف کالا در انتظار پاسخ آزمایشگاه به حداقل برسد.

استاندارد کیفی گرید دامی: کادمیوم، پاشنه آشیل اسید فسفریک

چالش اصلی و فنی در واردات اسید فسفریک گرید دامی، رعایت دقیق حد مجاز فلزات سنگین (Maximum Residue Limits – MRL) است. این امر به طور خاص بر کادمیوم ($Cd$) تمرکز دارد، زیرا اسید فسفریک از سنگ فسفات تولید می‌شود که منبع رایج آلودگی به فلزات سنگین است.⁴

استاندارد ملی ایران ۸۶۹۲۱ و محدودیت فلزات سنگین

کنترل کیفیت این افزودنی دامی، تحت پوشش استاندارد ملی ایران شماره ۸۶۹۲۱ قرار می‌گیرد که «بیشینۀ رواداری فلزات سنگین و روش‌های آزمون» را برای خوراک انسان و دام تعیین کرده است.³ این استاندارد، رویکرد هماهنگی با استاندارد کدکس غذایی ($Codex$) و اتحادیه اروپا را در پیش گرفته است.

مسئله کادمیوم و ارتباط با فسفر:

فلزات سنگین موجود در اسید فسفریک، در صورت عدم کنترل، می‌توانند در بدن دام و طیور تجمع یافته و به محصولات نهایی مانند گوشت منتقل شوند، که این امر مستقیماً سلامت عمومی را تهدید می‌کند.⁴ برای کنترل این آلودگی، به‌خصوص در نهاده‌هایی که ذاتاً حاوی فسفر زیادی هستند (مانند اسید فسفریک E338 که یک ترکیب فسفاته است)، استانداردها، حد مجاز کادمیوم را به محتوای فسفر مرتبط می‌سازند.

به‌عنوان مثال، طبق ضوابط بین‌المللی (همانند بخشنامه 2002/32/ECاتحادیه اروپا)، برای نهاده‌های دامی که محتوای فسفر آن‌ها ge ۷%است، حداکثر مجاز کادمیوم ۰.۷۵ mg به ازای هر ۱%فسفر تعیین شده است.¹⁴ حداکثر رواداری کلی کادمیوم در این نهاده‌ها نباید از ۷.۵ mg/kg یا ۷.۵ppm تجاوز کند.¹⁴ واردکنندگان موظفند با کنترل کیفیت دقیق تأمین‌کننده (مانند استفاده از خاک شسته شده خارجی برای تولید اسید فسفریک)، تضمین کنند که محموله، این حد مجاز را رعایت می‌کند.⁴

چالش استاندارد داخلی در مقابل واردات:

در بحث نظارت بر فلزات سنگین و آلاینده‌هایی مانند آفلاتوکسین در سطح داخلی، گاهی اوقات مشاهده شده است که برای جلوگیری از توقف تولید، میزان استانداردها تعدیل (افزایش) یافته‌اند.⁴ این امر بیانگر فشارهای تولید داخلی است. با این حال، در حوزه واردات، سازمان دامپزشکی معمولاً رویکردی سختگیرانه‌تر و مبتنی بر استانداردهای بین‌المللی معتبر (مانند کدکس) را اعمال می‌کند تا از ورود کالاهای بی‌کیفیت خارجی جلوگیری شود. بنابراین، واردکنندگان باید همواره کیفیت محصول ورودی خود را بر اساس سختگیرانه‌ترین استانداردهای ملی و بین‌المللی موجود (مانند 86921) تضمین کنند تا با خطر رد کالا مواجه نشوند.³

مسیر دوم: مجوزهای وزارت جهاد کشاورزی برای اسید فسفریک گرید کشاورزی (کود)

اسید فسفریک همچنین یک ماده اولیه حیاتی برای تولید کودهای شیمیایی مانند فسفات دی آمونیوم و سوپرفسفات‌های سه‌گانه است.¹³ نظارت بر واردات این گرید، تحت مدیریت مؤسسه تحقیقات خاک و آب (وابسته به وزارت جهاد کشاورزی) و از طریق فرآیند «ثبت کود» انجام می‌شود.

ثبت نهاده در مؤسسه تحقیقات خاک و آب

هدف از ثبت، تأیید کیفی نهاده وارداتی، چه به‌صورت ماده اولیه و چه به‌صورت کود نهایی، و اطمینان از مطابقت آن با نیازهای خاک و استانداردهای کشاورزی کشور است.

مدارک و مراحل مورد نیاز جهت اخذ گواهی تطابق محتوا:

1. مدارک شرکت: شامل اساسنامه، جواز تأسیس، پروانه بهره‌برداری (در صورت تبدیل اسید فسفریک به محصول نهایی در داخل)، و آگهی آخرین تغییرات شرکت.¹⁷
2. درخواست‌های رسمی: ارائه درخواست کتبی شرکت به همراه معرفی‌نامه از انجمن‌های صنفی تولیدکنندگان یا واردکنندگان.¹⁷
3. مدارک فنی: تکمیل فرم مشخصات نمونه کود شیمیایی/ماده اولیه، ممهور به مهر شرکت. این فرم حاوی اطلاعات دقیق فنی و محتوایی کالا است.¹⁷

پس از ثبت مدارک، مؤسسه تحقیقات خاک و آب مسئولیت نمونه‌برداری و انجام آزمایش‌های تخصصی برای تعیین خلوص، محتوای عناصر اصلی (مانند $P_2O_5$) و میزان ناخالصی‌ها از جمله فلزات سنگین را بر عهده دارد. در صورت تأیید انطباق محصول با استانداردهای کشاورزی، «گواهی تطابق محتوا» صادر می‌شود که مجوز لازم برای ترخیص در بخش کشاورزی را فراهم می‌سازد.¹⁷

تفاوت حساسیت نهادی:

اگرچه هر دو نهاد (دامپزشکی و مؤسسه خاک و آب) کنترل فلزات سنگین را در دستور کار دارند، اما دلیل این کنترل متفاوت است. مؤسسه خاک و آب بر جلوگیری از انباشت فلزات سنگین در خاک و تأثیر آن بر گیاهان تمرکز دارد، در حالی که سازمان دامپزشکی بر جلوگیری از ورود این مواد سمی به زنجیره غذایی انسان از طریق مصرف دام تأکید می‌کند. واردکننده باید تشخیص دهد که هر دو مسیر، نیازمند کیفیت Ultra-Low Cadmium هستند.

جمع‌بندی مجوزها و نکات حیاتی در ترخیص نهایی ($HS$ Code: $28092020$)

ترخیص نهایی اسید فسفریک با درجه خلوص بالا، یک فرآیند چند نهادی است که نیازمند هماهنگی دقیق بین گمرک و ارگان‌های متولی صدور مجوز است.

مجوزهای چندگانه و ارگان‌های ذیربط

بر اساس ماهیت 28092020 و ضوابط عمومی گمرک، در کنار مجوز ثبت سفارش، اخذ تاییدیه‌های زیر ضروری است ⁵:

1. مجوزهای وزارت جهاد کشاورزی:

• برای گرید دامی: گواهی بهداشتی و قرنطینه از سازمان دامپزشکی کشور.¹⁰
• برای گرید کشاورزی: گواهی تطابق محتوا و ثبت کود از مؤسسه تحقیقات خاک و آب.¹⁷

2. مجوز سازمان غذا و دارو (وزارت بهداشت):

• برای گرید خوراکی انسان: اگرچه اسید فسفریک دامی و خوراکی از یک کد تعرفه بهره می‌برند، اسید فسفریک مورد مصرف در مواد غذایی مشمول استاندارد اجباری سازمان ملی استاندارد است و مجوز آن توسط سازمان غذا و دارو صادر می‌شود.⁵

3. مجوز سازمان محیط زیست:

• در صورتی که کالا (به‌ویژه زایدات یا ضایعات ناشی از آن) تحت شمول کنوانسیون بازل (در مورد مدیریت مواد زاید خطرناک) قرار گیرد، کسب مجوز محیط زیست الزامی است.⁵

4. مجوز وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح:

• مجوز از این وزارتخانه در موارد خاصی که مواد قابلیت انفجار داشته باشند، درخواست می‌شود.⁵

اهمیت تمایز در اظهار کالا:

کلید موفقیت در ترخیص، تعیین دقیق مسیر مصرف نهایی است. در حالی که کد تعرفه 28092020 خلوص بالا را نشان می‌دهد، مرجع صدور مجوز اولیه (دامپزشکی یا مؤسسه خاک و آب) بر اساس اظهارنامه واردکننده در خصوص کاربرد نهایی کالا مشخص می‌شود. عدم تطابق در اظهار مصرف می‌تواند منجر به ارجاع اشتباه به سازمان غیرمرتبط و توقف طولانی‌مدت محموله شود.

مدیریت ریسک کیفیت و تطابق با آنالیز

مدیریت ریسک در واردات اسید فسفریک باید در مرحله پیش از حمل متمرکز شود تا از مواجهه با توقف کالا به دلیل رد شدن در آزمایشگاه گمرک جلوگیری شود.

1. انتخاب تأمین‌کننده با استاندارد بالا: تنها باید از تولیدکنندگانی خرید کرد که قادر به ارائه تضمین‌های کیفی برای کنترل فلزات سنگین باشند. این تولیدکنندگان معمولاً از روش‌های تولیدی استفاده می‌کنند که میزان کادمیوم (مانند استفاده از خاک فسفات شسته شده) را به حداقل می‌رساند.⁴
2. بازرسی پیش از حمل (PSI): واردکننده باید پیش از بارگیری محموله، شرکت‌های بازرسی بین‌المللی معتبر را مأمور نمونه‌برداری و انجام آزمایش‌های مستقل از اسید فسفریک کند. تأیید انطباق با استاندارد 86921 و استانداردهای بین‌المللی برای فلزات سنگین در مبدأ، عملاً ریسک رد شدن محموله در آزمایشگاه‌های مرجع ایران را به حداقل می‌رساند و اطمینان می‌دهد که کیفیت محصول با مشخصات فنی مورد نیاز سازمان دامپزشکی مطابقت دارد.

نتیجه‌گیری

واردات اسید فسفریک کشاورزی و دامی، یک فرآیند فنی-بازرگانی است که نیازمند دانش عمیق از مقررات چند نهادی است. این ماده، به دلیل اهمیت استراتژیک در تولید خوراک دام و کود، در گروه کالایی ۲۲ قرار گرفته و با ارز نیمایی تخصیص می‌یابد، اگرچه مدیریت ریسک‌های ناشی از تأخیر در تخصیص ارز ضروری است. مهم‌ترین چالش فنی، انطباق با سخت‌گیری‌های بهداشتی سازمان دامپزشکی و استانداردهای مؤسسه تحقیقات خاک و آب در مورد حداکثر رواداری فلزات سنگین، به‌ویژه کادمیوم (با رعایت استاندارد ملی ۸۶۹۲۱)، است. موفقیت در این حوزه، نه در گمرک، بلکه در انتخاب صحیح تأمین‌کننده و تأمین گواهی‌های بازرسی پیش از حمل جهت تضمین کیفیت و جلوگیری از توقف کالا در مرزهای ورودی نهفته است.

منابع

1. واردات اسید فسفریک | آکو کیمیا آرمان, accessed on October 30, 2025, https://akokimiya.com/product/phosphoric-acid
2. اسید فسفریک خوراکی ۸۵ درصد – پتروپویان باربد, accessed on October 30, 2025, https://petropooyan.com/product/acidphosphoric85/
3. – دام و خوراک انسان های و روش سنگین بیشینۀ رواداری فلزات آزمون, accessed on October 30, 2025, https://iranestekhdam.ir/storage/medias/2025-09-11/1757589061_12968-1400-1.pdf
4. روایت رئیس سازمان دامپزشکی از وجود فلزات سنگین در 17 شرکت تولیدکننده داخلی خوراک دام/ بررسی ۴۰ باقیمانده دارویی در محصولات دامی – حکیم مهر, accessed on October 30, 2025, https://hakimemehr.ir/fa/news/31858/%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF-%D9%81%D9%84%D8%B2%D8%A7%D8%AA-%D8%B3%D9%86%DA%AF%DB%8C%D9%86-%D8%AF%D8%B1-17-%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%A7%DA%A9-%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%DB%B4%DB%B0-%D8%A8%D8%A7%D9%82%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%AD%D8%B5%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D9%85%DB%8C
5. کد تعرفه گمرکی 28092020 | کارگو365, accessed on October 30, 2025, https://www.cargo365.ir/fa/hscode/28092020/%D9%80-%D9%80-%D9%80-%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF-%D9%81%D8%B3%D9%81%D8%B1%DB%8C%DA%A9-%D8%A8%D8%A7-%D8%AF%D8%B1%D8%AC%D9%87-%D8%AE%D9%84%D9%88%D8%B5-55-%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%B1
6. کد تعرفه (HS Code) 280920 – اسید فسفریک و اسیدهای پلی فسفریک – سایت Hi Export, accessed on October 30, 2025, https://hi-export.ir/tariff/280920
7. کد تعرفه (HS Code) 28092020 – اسید فسفریک با درجه خلوص ۵۵ درصد و بالاتر, accessed on October 30, 2025, https://hi-export.ir/tariff/28092020
8. ردیف کد تعرفه عنوان حقوق ورودی وضعیت تعرفه گروه کاﻻیی مندرج در سامانه, accessed on October 30, 2025, https://ticaret.gov.tr/data/5ee20f8213b876e308cc14f3/2.%20Kategori%20listesi%201399.pdf
9. گروه کالایی ۲۱ تا ۲۶ سال 1403 [آخرین تغییرات] – شرکت بازرگانی ایمن تجارت کارآمد, accessed on October 30, 2025, https://irclearance.com/blog/sharayete-jadide-varedate-kala/
10. اخذ مجوز واردات مواد اولیه دارویی و ریز مغذی های دامی – شرکت سرمایه گذاری کشاورزی کوثر, accessed on October 30, 2025, https://zkowsar.ir/%D8%A7%D8%AE%D8%B0-%D9%85%D8%AC%D9%88%D8%B2-%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%DB%8C-%D9%88-%D8%B1%DB%8C%D8%B2/
11. گواهی بهداشتی صادرات دام ، فراورده و خوراک دام – ثبت بازرگان, accessed on October 30, 2025, https://sabtebazargan.com/livestock-export-health-certificate/
12. اداره کل دامپزشکی استان یزد | راهنمای مجوزهای سازمان دامپزشکی کشور, accessed on October 30, 2025, https://yazd.ivo.ir/VetGuidelines
13. موضوع: “بدون موضوع” – خرید و فروش مواد شیمیایی در اصفهان, accessed on October 30, 2025, https://esfahanmavad.kowsarblog.ir/esfahanmavad-main/
14. Commission Regulation (EU) No 1275/2013 of 6 December 2013 amending Annex I to Directive 2002/32/EC of the European Parliament and of the Council as regards maximum levels for arsenic, cadmium, lead, nitrites, volatile mustard oil and harmful botanical impurities (Text with EEA relevance) – Legislation.gov.uk, accessed on October 30, 2025, https://www.legislation.gov.uk/eur/2013/1275
15. Directive 2002/32/EC of the European Parliament and of the Council of 7 May 2002 on undesirable substances in animal feed – Legislation.gov.uk, accessed on October 30, 2025, https://www.legislation.gov.uk/eudr/2002/32/annex/I/2005-02-18
16. معرفی پرفروش ترین کود و سموم کشاورزی – آرال شیمی, accessed on October 30, 2025, https://www.aralshimi.com/the-most-popular-agricultural-fertilizers-and-pesticides/
17. اساسنامه شرکت – موسسه تحقیقات خاک و آب, accessed on October 30, 2025, http://www.swri.ir/fa-IR/douranportal/4976/page/%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DA%A9-%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%AE%D8%B0-%DA%AF%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%AA%D8%B7%D8%A7%D8%A8%D9%82-%D9%85%D8%AD%D8%AA%D9%88%D8%A7