فرصت‌های طلایی صادرات ایران

کشف فرصت‌های طلایی صادرات ایران در سال ۲۰۲۵

ارسال شده توسط admin مهر ۲۹, ۱۴۰۴

توسعه صادرات غیرنفتی، رکن اساسی استراتژی اقتصاد مقاومتی ایران است. در شرایط پیچیده ژئوپلیتیک و محیط متغیر تجارت بین‌الملل، تعیین بازارهای هدف استراتژیک و به‌روزرسانی مدل‌های صادراتی برای سال ۲۰۲۵/۱۴۰۴ حیاتی‌تر از همیشه محسوب می‌شود. آمارها نشان می‌دهند که در سال ۱۴۰۳، صادرات غیرنفتی کشور با ثبت رشد ۱۵.۶ درصدی، بالاترین میزان خود را در تاریخ تجارت خارجی کشور رقم زد.1

با این حال، حفظ این شتاب در مقابل چالش‌هایی مانند نااطمینانی‌های ژئوپلیتیک و موانع مالی، نیازمند یک رویکرد کاملاً هدفمند است. این گزارش تخصصی، بازارهای سنتی (چین، عراق، امارات) و فرصت‌های نوظهور ناشی از اجرای توافقنامه تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) را به صورت عمیق تحلیل کرده و فرصت‌های طلایی صادرات ایران و راهکارهای عملیاتی برای تثبیت و توسعه حضور صادرکنندگان ایرانی در بازارهای کلیدی را ارائه می‌دهد.

۱. نقشه کلان تجارت خارجی ایران در آستانه ۲۰۲۵

۱.۱. وضعیت فعلی و ترکیب شرکای تجاری اصلی

بررسی داده‌های تجاری اخیر، نمایی از تمرکز و پویایی بازار صادراتی ایران را ترسیم می‌کند. در پایان ربع چهارم سال ۲۰۲۴، حجم کل صادرات ایران به ۱۷۳۸۲ میلیون دلار افزایش یافت.3 با وجود این، آمارهای ابتدایی‌تر سال ۱۴۰۴ نشان‌دهنده یک کاهش محسوس در ارزش صادرات غیرنفتی بود (۱۴.۴ درصد کاهش در بهار).4 این افت می‌تواند ناشی از عواملی چون کاهش قیمت کالاهای پایه در بازارهای جهانی یا کاهش رقابت‌پذیری تولیدات داخلی باشد، که نیاز به اصلاحات فوری در ساختار صادراتی را گوشزد می‌کند.

شرکای اصلی صادرات ایران به‌طور سنتی کشورهای همسایه و آسیایی هستند که چین با سهمی معادل ۳۶ درصد، عراق با ۲۵ درصد و ترکیه با ۱۸ درصد، سه مقصد اصلی را تشکیل می‌دهند.3 در سال ۱۴۰۳، چین با واردات ۱۴.۸۵۴ میلیارد دلار و عراق با ۱۱.۹۴۱ میلیارد دلار، همچنان دو شریک بزرگ ایران در تجارت غیرنفتی باقی ماندند.1

ترکیب کالاهای پیشرو و لزوم تغییر استراتژی

عمده کالاهای صادراتی ایران از نظر ارزشی شامل فرآورده‌های پتروشیمی (مانند متانول، پلی‌اتیلن و مواد شیمیایی ارگانیک)، فرآورده‌های نفتی (گاز مایع، پروپان و بوتان)، و فلزات پایه (آهن، فولاد و شمش) هستند.1 این تمرکز شدید بر مواد خام یا کالاهای نیمه‌خام، یک آسیب‌پذیری بزرگ برای اقتصاد کشور ایجاد می‌کند. این مدل صادراتی، درآمدها را به شدت در معرض نوسانات قیمت‌های جهانی کالاها قرار می‌دهد.5

به عنوان مثال، کشورهایی مانند امارات، مواد اولیه فلزی مانند آلومینیوم و مس را از ایران وارد کرده و سپس آن‌ها را در زنجیره‌های ارزش پیچیده‌تر، به محصولات نهایی با ارزش افزوده بالا تبدیل می‌کنند.7 در نتیجه، تحریم‌ها سهم ایران در صادرات محصولات با ارزش افزوده بالاتر (مانند مس فرآوری‌شده) را به شدت کاهش داده و این سهم توسط رقبا (مانند کنگو و قزاقستان) پر شده است.7 درک این موضوع به این معناست که استراتژی صادراتی ۲۰۲۵ باید از رویکرد صادرات حجمی به سمت صادرات ارزشمند و دانش‌بنیان حرکت کند.

۱.۲. تحلیل ریسک‌های ژئوپلیتیک و اقتصادی ۲۰۲۵

فضای تجارت خارجی ایران در سال ۲۰۲۵ به شدت تحت تأثیر چالش‌های ژئوپلیتیک قرار دارد. احتمال تشدید فشارهای تحریمی، به خصوص با توجه به هشدارهای فعال‌سازی مجدد مکانیسم ماشه و تغییرات سیاسی احتمالی در غرب، چشم‌انداز کوتاه‌مدت را با نااطمینانی همراه کرده است.9 در چنین محیطی، ثبات سیاست‌گذاری داخلی اهمیت مضاعفی پیدا می‌کند.

کارشناسان اقتصادی تاکید دارند که جهش ارزی (کاهش ارزش پول ملی)، در عمل لزوماً منجر به رشد صادرات نمی‌شود. نوسانات نرخ ارز، هزینه‌های تولید و حمل‌ونقل را بالا برده و دشواری فرآیند بازگشت ارز حاصل از صادرات (رفع تعهد ارزی) عملاً مزیت قیمتی صادرات را از بین می‌برد.12 صادرکنندگان در محیطی غیرقابل پیش‌بینی، انگیزه خود را برای سرمایه‌گذاری بلندمدت از دست می‌دهند.

در پاسخ به این چالش‌ها، ایران راهبرد دیپلماسی مقاومتی و «اقتصاد شرقی» را دنبال می‌کند. عضویت در سازمان همکاری شانگهای و گروه بریکس، و همچنین گسترش تجارت غیردلاری و تهاتر با کشورهای آسیای مرکزی (با رشدی ۴۲ درصدی در مبادلات سال ۱۴۰۳ به ارزش ۵.۱ میلیارد دلار)، تلاشی برای بی‌اثر کردن تحریم‌ها است.10

اهمیت ریسک‌گریزی در روابط با چین

با وجود آنکه چین بزرگترین شریک تجاری است 3 و توافقنامه‌های راهبردی منعقد شده‌اند، شرکت‌های بزرگ دولتی چین همچنان به دلیل ترس از مجازات‌های ثانویه آمریکا، از انجام معاملات مستقیم با ایران خودداری می‌کنند. گزارش‌ها حاکی است که این تجارت اغلب از طریق شبکه‌های پیچیده و لایه‌های متعدد واسطه‌ها انجام می‌شود.14 این عدم تمایل به ریسک‌پذیری در سطح کلان، بدان معناست که صادرکنندگان ایرانی نباید تنها به توافقات دولتی دلخوش کنند. موفقیت در بازار چین در سال ۲۰۲۵ مستلزم هوشمندی در مدیریت ریسک واسطه‌ها و استفاده از ظرفیت‌های شرکت‌های کوچک و متوسط چینی خواهد بود.

۲. بازارهای استراتژیک شمال: فرصت طلایی اوراسیا با توافق تجارت آزاد

فرصت‌های طلایی صادرات ایران

بازارهای شمالی و اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) مهم‌ترین فرصت ساختاری برای صادرات غیرنفتی ایران در سال ۲۰۲۵ هستند.

۲.۱. اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU)؛ فرصت‌های طلایی صادرات ایران در آسیای میانه

اتحادیه اقتصادی اوراسیا (متشکل از روسیه، قزاقستان، بلاروس، ارمنستان و قرقیزستان) با جمعیتی بالغ بر ۱۸۰ میلیون نفر، یک بازار مصرفی بزرگ را در اختیار ایران قرار می‌دهد.15 اجرای توافق جامع تجارت آزاد (FTA) بین ایران و این اتحادیه، که جایگزین توافق موقت سال ۲۰۱۹ شده است، یک نقطه عطف حیاتی است که اجرای کامل آن برای نیمه دوم سال ۲۰۲۵ برنامه‌ریزی شده است.16

این توافق یک مزیت رقابتی بی‌سابقه را برای کالاهای ایرانی ایجاد می‌کند: متوسط نرخ تعرفه گمرکی برای صادرات ایران به اوراسیا از ۲۰٪ به ۴.۵٪ کاهش می‌یابد و شرایط ترجیحی برای ۹۰ درصد کالاها تضمین می‌شود.16 کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که این امر حجم تبادلات تجاری را چندین برابر کرده و به هدف ۱۲ میلیارد دلار برساند.16

بحران لجستیک زنجیره سرد؛ تهدید جدی مزیت تعرفه‌ای

کاهش تعرفه، مزیت قیمت قاطعی را برای محصولات کشاورزی، غذایی و صنعتی ایران در این بازارها فراهم می‌کند.15 با این حال، استفاده از این فرصت منوط به حل یک چالش زیرساختی جدی است. بازارهای اوراسیا و روسیه به شدت نیازمند محصولات فاسدشدنی مانند میوه و لبنیات هستند، اما در حال حاضر، ایران با کمبود شدید کامیون‌ها و کانتینرهای یخچالی (ترموکراک) استاندارد مواجه است.17 این کمبود باعث معطل ماندن کالاها در بنادر و مرزها شده و موجب بدنامی محصولات ایرانی و نرسیدن به‌موقع به بازارهای هدف می‌شود.17 در نتیجه، در سال ۲۰۲۵، موفقیت در بازار اوراسیا تنها با سرمایه‌گذاری مشترک و هدفمند در توسعه ناوگان حمل‌ونقل سردخانه‌دار و لجستیک مدرن میسر خواهد شد.

۲.۲. الزامات و کالاهای کلیدی برای صادرات به اوراسیا

فهرست نهایی کالاهای مشمول تعرفه صفر شامل ۹۸ قلم کالای صادراتی ایران است، که تنوع بالایی از محصولات را در بر می‌گیرد؛ از حیوانات زنده، غلات، سبزیجات و میوه‌های خوراکی گرفته تا محصولات شیمیایی، چوب، پارچه و پوشاک.15

استانداردسازی؛ زبان مشترک تجارت

ورود موفق به بازار اوراسیا مستلزم فراتر رفتن از مزیت صرفاً تعرفه‌ای است. وزیر صنعت، معدن و تجارت تاکید کرده است که همسان‌سازی استاندارد کالایی و تجاری با کشورهای EAEU برای تسهیل تجارت ضروری است و کمیته مشترک استانداردسازی فعال شده است.19 الزامات موفقیت شامل نیازسنجی دقیق بازار، تضمین کیفیت کالا، بسته‌بندی مناسب و پیروی کامل از استانداردهای بین‌المللی و اوراسیا است.20 علاوه بر کالاهای فیزیکی، کشورهای عضو EAEU در حوزه‌های خدمات فنی و مهندسی (به ویژه در نیروگاه‌ها و سدسازی) نیز نیازهایی دارند که فرصت‌های درآمدی مناسبی برای ایران فراهم می‌کند.13

۲.۳. کریدور بین‌المللی شمال-جنوب (INSTC)؛ رگ حیات تجارت شمالی

فرصت‌های طلایی صادرات ایران

کریدور بین‌المللی شمال-جنوب (INSTC) یک پروژه حمل‌ونقل چندوجهی ۷۲۰۰ کیلومتری است که هند، ایران و روسیه را به یکدیگر متصل می‌کند.22 هدف اصلی این کریدور کاهش چشمگیر زمان و هزینه حمل کالا بین جنوب آسیا و اروپا است.

فوریت تکمیل زیرساخت در سایه ناامنی جهانی

تکمیل خط ریلی رشت-آستارا، به عنوان حلقه مفقوده این کریدور، محور توسعه همکاری‌های سه‌جانبه ایران، روسیه و آذربایجان است و قرار است طی سه سال آینده با وام روسیه تکمیل شود.23 موقعیت ژئوپلیتیک ایران می‌تواند این کشور را به حلقه اتصال مسیر قطبی (جاده ابریشم قطبی) با INSTC تبدیل کرده و جایگاه ایران را به عنوان هاب ترانزیتی اوراسیا تثبیت کند.25

با توجه به بی‌ثباتی‌های اخیر در مسیرهای سنتی مانند دریای سرخ و کانال سوئز 26، نیاز جهانی به مسیرهای جایگزین و امن مانند INSTC افزایش یافته است. تأخیر در تکمیل راه‌آهن رشت-آستارا در سال ۲۰۲۵، فرصت بی‌نظیر ایران برای ایفای نقش هاب ترانزیتی امن و سریع را محدود می‌کند. در کوتاه‌مدت، صادرکنندگان باید بر استفاده حداکثری از ظرفیت‌های موجود دریایی (مانند بندر امیرآباد) 24 و مسیر ترانزیتی از طریق ترکمنستان به سمت قزاقستان و قرقیزستان تمرکز کنند.27

۳. بازارهای سنتی و پرتقاضای جنوب و غرب

بازارهای سنتی ایران همچنان از نظر حجم، حیاتی هستند و نیازمند استراتژی‌های عملی برای مدیریت چالش‌های لجستیکی و مالی می‌باشند.

۳.۱. عراق: بازاری با تقاضای بالا و رقابت شدید

عراق به دلیل مرزهای طولانی و نیاز به بازسازی زیرساخت‌ها، یک بازار سنتی و فوق‌العاده مهم برای ایران محسوب می‌شود.28 با ارزیابی ظرفیت تجارت تا ۳۰ میلیارد دلار و پیش‌بینی رسیدن صادرات به ۱۲ میلیارد دلار، این بازار همچنان برای ایران جذاب است.29 تقاضای عراق شدیداً بر واردات تولیدات صنعتی متمرکز است 28 و مصالح ساختمانی، مواد غذایی و خدمات فنی-مهندسی در صدر اقلام پرتقاضا قرار دارند.

غلبه بر موانع غیرتعرفه‌ای و رقابت ترکیه‌ای

مهم‌ترین چالش‌ها در بازار عراق، موانع غیرتعرفه‌ای (NTBs) هستند. عراق برای مدیریت کیفیت کالا و حمایت از تولید داخلی، ضرورت اخذ گواهی انطباق با استاندارد (COC) را اجباری کرده است.31 برای کالاهایی با عمر مصرف کوتاه مانند لبنیات، این ضوابط سختگیرانه، عملاً اجرای تجارت را دشوار می‌سازد.31

مشکل دیگر، چالش‌های لجستیکی در مرزها است. فرآیند پرهزینه و زمان‌بر ترانشیپمنت (تخلیه بار کامیون‌ها در نقطه صفر مرزی) یک چرخه معیوب در صادرات ایجاد کرده است.33 در مقابل، رقیب اصلی ایران در این بازار، یعنی ترکیه، از مزیت حمل یکسره کالا به داخل خاک عراق برخوردار است.33

از این رو، استراتژی موفقیت در سال ۲۰۲۵ در بازار عراق نباید صرفاً بر اساس مزیت قیمت تنظیم شود. موانع غیرتعرفه‌ای نشان‌دهنده اولویت عراق برای کیفیت و مدیریت حمل‌ونقل داخلی است. صادرکنندگان ایرانی باید بر تطبیق کامل با استانداردها (COC)، بسته‌بندی مناسب و برندسازی قوی 35 و تلاش برای تسهیل حمل یکسره با همکاری نهادهای دولتی تمرکز کنند.

۳.۲. امارات متحده عربی: هاب ترانزیت و فرصت‌های دانش‌بنیان

امارات متحده عربی سومین شریک صادراتی و اولین شریک وارداتی ایران است.8 بر اساس برنامه‌ریزی‌ها، سطح روابط تجاری دو کشور تا سال ۲۰۲۵ به ۲۰ میلیارد دلار و در بلندمدت تا ۳۰ میلیارد دلار قابل افزایش است.7 امارات نقشی کلیدی به عنوان پایگاه ترانزیت و صادرات مجدد ایفا می‌کند.36

گذار از واسطه‌گری به صادرات فناوری

اگرچه صادرات مواد معدنی و پتروشیمی ایران به امارات تحت تأثیر تحریم‌ها آسیب دیده است، اما بخش محصولات کشاورزی و مواد غذایی فرآوری‌شده، کمترین آسیب را دیده و همچنان پر رونق است.7

تحول استراتژیک در این بازار، تمرکز بر محصولات دانش‌بنیان و خدمات تخصصی است. دبی به عنوان مرکز فناوری منطقه (میزبان GITEX Global ۲۰۲۵) فرصتی استثنایی برای شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی فراهم می‌کند.37 حضور در رویدادهایی مانند نمایشگاه آب و انرژی WETEX ۲۰۲۵ نیز پتانسیل صادرات فناوری‌های نوین در حوزه انرژی و محیط زیست را تقویت می‌کند.39

امارات دیگر صرفاً یک دروازه وارداتی مواد خام نیست، بلکه سکوی پرتابی برای صادرات خدمات و محصولات دانش‌بنیان (IT، آب و انرژی) به بازارهای آفریقا، خلیج فارس و آسیا است. صادرکنندگان ایرانی در سال ۲۰۲۵ می‌توانند با تمرکز بر محصولات کشاورزی فرآوری شده و محصولات دیجیتال، از ظرفیت مالی و لجستیکی برتر امارات برای دسترسی به بازارهای جهانی استفاده کنند.

۳.۳. چین و هند: شرکای راهبردی با مکانیزم‌های مالی جایگزین

فرصت‌های طلایی صادرات ایران

چین با حجم تجارت غیرنفتی که در سال ۱۴۰۳ به بیش از ۳۴ میلیارد دلار رسید، همچنان بزرگ‌ترین شریک صادراتی ایران باقی مانده است.36 صادرات ایران به چین عمدتاً شامل پتروشیمی و فلزات است.5

استراتژی یوان‌سازی و خروج از درهم‌زدگی

استراتژی کلان اقتصادی ایران برای سال ۲۰۲۵، کاهش وابستگی به ارزهای واسطه (به ویژه درهم امارات) و جایگزینی آن با ارزهای ملی در معاملات تجاری است.42 برای مثال، روسیه و ایران در معاملات متقابل، استفاده از ارزهای خارجی را کنار گذاشته‌اند و بیش از ۹۶ درصد پرداخت‌ها با روبل و ریال انجام می‌شود.43 در تجارت با چین نیز تمرکز بر استفاده از یوان است.42

تصمیم برای انعقاد پیمان پولی دوجانبه با ۸ کشور اصلی تجاری (که ۶۰٪ کل مبادلات تجاری ایران را شامل می‌شوند)، یک راهکار کلیدی برای حل مشکل تحریم انتقالات ارزی است.45 بانک مرکزی با ایجاد سامانه معاملات ارز تجاری، صادرکنندگان و واردکنندگان غیرنیمایی را ملزم به خرید و فروش ارز در این سامانه کرده است، که امکان تسویه با ارزهایی مانند یوان و یورو را فراهم می‌کند.46 صادرکنندگانی که بتوانند معاملات خود را مستقیماً با یوان یا روبل تسویه کنند و از سامانه‌های رسمی غیرسوئیفتی استفاده نمایند، در مدیریت ریسک ارزی و فرآیند رفع تعهد در سال ۲۰۲۵ موفق‌تر خواهند بود.

۴. راهکارهای کلیدی برای تضمین موفقیت در بازارهای هدف

ورود موفق به بازارهای هدف در سال ۲۰۲۵ مستلزم اتخاذ استراتژی‌های دقیق عملیاتی، لجستیکی و مالی است.

۴.۱. ابزارهای مالی و ارزی جایگزین سوئیفت

صادرکنندگان باید از فرصت‌های مالی ایجاد شده توسط دیپلماسی ارزی استفاده کنند:

  • اتاق‌های پایاپای و ارزهای ملی: استفاده از ترتیبات پایاپای دوجانبه وجوه (Settlement Clearing House) به کشورها اجازه می‌دهد تا پرداخت‌های فرامرزی خود را با ارزهای ملی و بدون استفاده از ارز واسط انجام دهند.47
  • پیام‌رسان مالی غیرسوئیفتی: ایران آمادگی خود را برای توسعه روابط بین بانکی و اتصال کارت‌های بانکی با کشورهایی مانند پاکستان از طریق پیام‌رسان مالی غیرسوئیفتی اعلام کرده است، که این سیستم‌ها جایگزین سوئیفت خواهند شد.48
  • سامانه ارز تجاری مرکز مبادله: کلیه صادرکنندگان و واردکنندگان غیرنیمایی ملزم به معامله ارز در این سامانه هستند.46 این سازوکار رسمی، تسویه با ارزهایی مانند یوان را در مسیری امن‌تر از معاملات غیررسمی فراهم می‌کند.

۴.۲. استانداردسازی، برندسازی و کیفیت محصول

رقابت‌پذیری در بازارهای جهانی مستلزم تولید کالاهایی با استانداردهای پذیرفته شده است.50 استانداردسازی دیگر یک مانع نیست، بلکه به عنوان زبان مشترک و شریک راهبردی برای ارتقاء صادرات غیرنفتی تلقی می‌شود.19

  • تطبیق با استانداردهای هدف: در بازارهایی مانند عراق، اخذ گواهی انطباق (COC) الزامی است و عدم توجه به استانداردهای مورد نیاز کشور مقصد، منجر به حذف کالا از بازار می‌شود.31
  • برندسازی و بسته‌بندی: موفقیت در بازارهای آسیای میانه و عراق، علاوه بر کیفیت فنی، به شدت تحت تأثیر بازاریابی، کیفیت بسته‌بندی و فعالیت‌های تشویقی مناسب قرار دارد.21 بسته‌بندی مناسب از کالا در طول حمل‌ونقل حفاظت کرده و مطابق با استانداردهای صادراتی امارات ضروری است.53

۴.۳. استراتژی‌های نفوذ عملیاتی (B2B و B2C)

  • فعال‌سازی دیپلماسی تجاری: شرکت در نمایشگاه‌های تخصصی بین‌المللی مانند ایران اکسپو و شیراز اکسپو ۲۰۲۵ 21 و اعزام هیئت‌های تجاری هدفمند، نقش حیاتی در عقد قراردادهای B2B ایفا می‌کند.30
  • جهانی‌نگر بودن مدیریت: مطالعات نشان می‌دهد که تعهد مدیران به صادرات و داشتن یک نگرش جهانی، می‌تواند به یک مزیت رقابتی پایدار تبدیل شود و عملکرد بنگاه‌ها را ارتقا بخشد.54
  • بازاریابی دیجیتال صادراتی (Export SEO): استفاده هوشمندانه از بازاریابی محتوا و سئوی صادراتی برای جذب مستقیم مشتری خارجی (با تمرکز بر کلیدواژه‌های جغرافیایی و محصول‌محور طولانی)، روشی مؤثر و کم‌هزینه برای نفوذ در بازارهای هدف است.55

نتیجه‌گیری: چشم‌انداز استراتژیک برای صادرکنندگان

صادرات غیرنفتی ایران در سال ۲۰۲۵ در چهارراهی از فرصت‌های بزرگ و چالش‌های سیستمی قرار دارد. از یک سو، توافق تجارت آزاد با اوراسیا (EAEU) یک مزیت تعرفه‌ای بی‌نظیر ایجاد کرده که دروازه ۱۸۰ میلیون نفری را گشوده و توسعه کریدور شمال-جنوب (INSTC) نیز موقعیت ژئوپلیتیک ایران را تقویت می‌کند. از سوی دیگر، بازارهای سنتی مانند عراق و چین به دلیل نیازهای ساختاری و تمهیدات ضد تحریمی، همچنان حجم قابل توجهی از مبادلات را تشکیل می‌دهند.

موفقیت در این چشم‌انداز نیازمند تغییر پارادایم از صادرات حجمی و خام‌فروشی به صادرات ارزشی، کالاهای فرآوری شده و خدمات دانش‌بنیان است. صادرکنندگان باید به سرعت زیرساخت‌های لجستیکی خود (به ویژه در زمینه زنجیره سرد برای بازار اوراسیا) را تقویت کنند و در بازارهایی مانند عراق، موانع غیرتعرفه‌ای (COC و حمل یکسره) را با جدیت حل کنند. همچنین، توسعه پیمان‌های پولی و استفاده حداکثری از یوان چین و روبل روسیه، نه یک گزینه، بلکه یک الزام استراتژیک برای تضمین امنیت مالی در برابر تحریم‌ها و تسهیل فرآیند رفع تعهد ارزی است. تمرکز بر این اهداف سه‌گانه – استانداردسازی، لجستیک پیشرفته و تسویه ارزی امن – مسیر جهش صادرات غیرنفتی را در سال پیش رو هموار خواهد ساخت.

فرصت‌های طلایی صادرات ایران

منابع

  1. آمار تجارت ایران در سال ۱۴۰۳ – روزنامه رسالت, accessed on October 20, 2025, https://paper.resalat-news.com/np/95809
  2. تجارت ایران در 1403 ؛ اعداد سبز ، واقعیت قرمز – سبدگردان کوروش, accessed on October 20, 2025, https://kouroshinvest.ir/blog/analysis-Iran-trade
  3. صادرات ایران | 1974-2024 اطلاعات | 2025-2027 پیش بینی, accessed on October 20, 2025, https://fa.tradingeconomics.com/iran/exports
  4. زنگ خطر در تجارت خارجی – دنیای اقتصاد, accessed on October 20, 2025, https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA-4/4195682-%D8%B2%D9%86%DA%AF-%D8%AE%D8%B7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C
  5. پُرسودترین کالاهای صادراتی ایران در سال ۱۴۰۴ + لیست کشورهای هدف – بازرگانی فرتاک تجارت, accessed on October 20, 2025, https://fartaktradeco.ir/%D9%BE%D9%8F%D8%B1%D8%B3%D9%88%D8%AF%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/
  6. چین، عراق و امارات؛ سه مقصد اصلی صادرات غیرنفتی ایران در ۵ ماه سال جاری – ایمنا, accessed on October 20, 2025, https://www.imna.ir/news/901084/%DA%86%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82-%D9%88-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%B3%D9%87-%D9%85%D9%82%D8%B5%D8%AF-%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C-%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D9%86%D9%81%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%DB%B5-%D9%85%D8%A7%D9%87
  7. پیش بینی تجارت 30 میلیارد دلاری ایران و امارات در سال 2025, accessed on October 20, 2025, https://iremcc.ir/%D9%BE%DB%8C%D8%B4-%D8%A8%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA-30-%D9%85%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AF-%D8%AF%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%D9%84-2025/
  8. برنامه‌ریزی برای ۳۰ میلیارد دلار تجارت ایران و امارات تا پایان ۲۰۲۵ – خبرگزاری برنا, accessed on October 20, 2025, https://borna.news/fa/news/1193208/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DB%B3%DB%B0-%D9%85%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AF-%D8%AF%D9%84%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%AA%D8%A7-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86-%DB%B2%DB%B0%DB%B2%DB%B5
  9. گزارش تحلیل ریسک‌ تجارت و سرمایه‌گذاری ایران-فصل دوم 2025 – بیزریپورت, accessed on October 20, 2025, http://bizreport.ir/risk/%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D9%88-%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87-%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%B1%DB%8C%D8%B3%DA%A9%E2%80%8C-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D9%88-%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7-39/
  10. از دلارزدایی تا رویکرد به شرق؛ راهبرد ایران برای مقابله با تحریم‌ها – ایراف, accessed on October 20, 2025, https://iraf.ir/87315/economy/%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D9%84%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AA%D8%A7-%D8%B1%D9%88%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D8%B1%D9%82%D8%9B-%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A8%D8%B1%D8%AF-%D8%A7/
  11. با بازگشت تحریم‌ها، تجارت ایران در چه مسیری حرکت خواهد کرد؟ – Asriran, accessed on October 20, 2025, https://www.asriran.com/fa/news/1101513/%D8%A8%D8%A7-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D8%B4%D8%AA-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%DA%86%D9%87-%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%AF-%DA%A9%D8%B1%D8%AF
  12. جهش ارزی صادرات را تقویت نکرد؛ ثبات، شرط اول توسعه صادرات – خبرگزاری مهر, accessed on October 20, 2025, https://www.mehrnews.com/news/6623026/%D8%AC%D9%87%D8%B4-%D8%A7%D8%B1%D8%B2%DB%8C-%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%B1%D8%A7-%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D9%86%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%AB%D8%A8%D8%A7%D8%AA-%D8%B4%D8%B1%D8%B7-%D8%A7%D9%88%D9%84-%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87-%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AA
  13. پیوند اقتصادی با همسایگان؛ سپر ایران برابر تحریم‌ها – الف, accessed on October 20, 2025, https://www.alef.ir/news/4040722043.html
  14. سازوکارهای مالی و تجاری محرمانه‌ بین ایران و چین برای دور زدن تحریم ها | از چسب مالی تا قلب تپنده سیستم پرداخت مخفی – اقتصادنیوز, accessed on October 20, 2025, https://www.eghtesadnews.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA-54/746760-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%88%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%DA%86%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D8%B1-%D8%B2%D8%AF%D9%86-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D9%87%D8%A7-%D8%A7%D8%B2-%DA%86%D8%B3%D8%A8-%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%AA%D8%A7-%D9%82%D9%84%D8%A8-%D8%AA%D9%BE%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85-%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D8%AA-%D9%85%D8%AE%D9%81%DB%8C
  15. دروازه اوراسیا به روی ۹۸ کالای ایرانی باز شد + فهرست – اکو ایران, accessed on October 20, 2025, https://ecoiran.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA-121/92324-%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B2%D9%87-%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D9%88%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D8%B2-%D8%B4%D8%AF-%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA
  16. جزئیات اجرایی شدن توافقنامه تجارت آزاد ایران و اتحادیه اقتصادی …, accessed on October 20, 2025, https://www.isna.ir/news/1404022618671/%D8%AC%D8%B2%D8%A6%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%B4%D8%AF%D9%86-%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%81%D9%82%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C
  17. مشکلات حمل و نقلی بر سر راه صادرات به اوراسیا – اعتماد آنلاین, accessed on October 20, 2025, https://www.etemadonline.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C-22/387264-%D9%85%D8%B4%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%AD%D9%85%D9%84-%D9%86%D9%82%D9%84%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%B3%D8%B1-%D8%B1%D8%A7%D9%87-%D8%B5%D8%A7
  18. مشکلات حمل و نقلی بر سر راه صادرات به اوراسیا – ایرنا, accessed on October 20, 2025, https://www.irna.ir/news/83667380/%D9%85%D8%B4%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%AD%D9%85%D9%84-%D9%88-%D9%86%D9%82%D9%84%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%B3%D8%B1-%D8%B1%D8%A7%D9%87-%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%A7
  19. کمیته استانداردسازی تجاری و کالایی با اتحادیه اوراسیا فعال شده است – خبرگزاری مهر, accessed on October 20, 2025, https://www.mehrnews.com/news/6621340/%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%88-%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%A7-%D9%81%D8%B9%D8%A7%D9%84-%D8%B4%D8%AF%D9%87
  20. توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل و لجستیک ضروری است؛ الزامات موفقیت در بازار اوراسیا – ایرنا, accessed on October 20, 2025, https://www.irna.ir/news/85966927/%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87-%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D9%85%D9%84-%D9%88%D9%86%D9%82%D9%84-%D9%88-%D9%84%D8%AC%D8%B3%D8%AA%DB%8C%DA%A9-%D8%B6%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D8%B2%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D9%88%D9%81%D9%82%DB%8C%D8%AA
  21. توسعه لجستیک و استانداردسازی برای جهش صادرات ایران به بازارهای اوراسیا – خبربان, accessed on October 20, 2025, https://khabarban.com/News/46223053
  22. کریدور شمال-جنوب؛ پلی طلایی برای ایران در قلب اوراسیا – مشرق نیوز, accessed on October 20, 2025, https://www.mashreghnews.ir/news/1750492/%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%AF%D9%88%D8%B1-%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8-%D9%BE%D9%84%DB%8C-%D8%B7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D9%84%D8%A8-%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%A7
  23. جدیدترین خبرهای «تکمیل کریدور شمال جنوب – خبربان, accessed on October 20, 2025, https://khabarban.com/w/%D8%AA%DA%A9%D9%85%DB%8C%D9%84-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%AF%D9%88%D8%B1-%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8
  24. آخرین اخبار – کریدور بین‌المللی شمال–جنوب – vista.ir, accessed on October 20, 2025, https://vista.ir/t/3/%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%AF%D9%88%D8%B1+%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C+%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%E2%80%93%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8
  25. داغ‌ترین همکاری قرن در مسیر یخ‌زده شمال – ایران جیب, accessed on October 20, 2025, https://www.iranjib.ir/shownews/137954/%D8%AF%D8%A7%D8%BA%E2%80%8C%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%DB%8C%D8%AE%E2%80%8C%D8%B2%D8%AF%D9%87-%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84/
  26. چشم انداز مثبت حمل‌ونقل کانتینری جهان برای سال ۲۰۲۵ – فردای اقتصاد, accessed on October 20, 2025, https://www.fardayeeghtesad.com/news/40016/%DA%86%D8%B4%D9%85-%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%AB%D8%A8%D8%AA-%D8%AD%D9%85%D9%84-%D9%88%D9%86%D9%82%D9%84-%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%D9%86%D8%B1%DB%8C-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%DB%B2%DB%B0%DB%B2%DB%B5
  27. رشد تجارت ایران با اوراسیا با رفع موانع تجاری و لجستیک, accessed on October 20, 2025, https://www.syriran.ir/portal/newsview/51923/%D8%B1%D8%B4%D8%AF-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%A7-%D8%A8%D8%A7-%D8%B1%D9%81%D8%B9-%D9%85%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B9-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%88-%D9%84%D8%AC%D8%B3%D8%AA%DB%8C%DA%A9
  28. بازار عراق ظرفیتی برای عرضه کالاهای ایرانی – ایرنا, accessed on October 20, 2025, https://www.irna.ir/news/85240144/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82-%D8%B8%D8%B1%D9%81%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D8%B1%D8%B6%D9%87-%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C
  29. بازار عراق چشم‌انتظار کالاهای ایرانی – مشرق نیوز, accessed on October 20, 2025, https://www.mashreghnews.ir/news/1565971/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82-%DA%86%D8%B4%D9%85-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B8%D8%A7%D8%B1-%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C
  30. ایران اکسپو ۲۰۲۵ دریچه‌ای به اقتصاد جهانی – ایرنا, accessed on October 20, 2025, https://www.irna.ir/news/85821558/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D9%BE%D9%88-%DB%B2%DB%B0%DB%B2%DB%B5-%D8%AF%D8%B1%DB%8C%DA%86%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C
  31. ضوابط صدور مجوز واردات کالا به عراق – سازمان توسعه تجارت ایران در لبنان, accessed on October 20, 2025, https://dmr.ir/998
  32. قوانین تجارت عراق – شرکت مدیریت صادرات پژواک تجارت, accessed on October 20, 2025, https://tiktrade.com/%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82/?lang=en
  33. چرا قوانین صادرات به عراق غیرتعرفه‌ای است؟ – پایگاه خبری تحلیلی فریـــاد, accessed on October 20, 2025, https://www.faryad.ir/i/2565
  34. شرایط صادرات کالا از ایران به کشورهای همسایه | شهر صادرات, accessed on October 20, 2025, https://shahresaderat.com/export/
  35. نقش بسته‌بندی و برندسازی در موفقیت صادرات به عراق, accessed on October 20, 2025, https://iranexport.academy/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D9%87%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D9%88-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%88%D9%81%D9%82%DB%8C%D8%AA-%D8%B5%D8%A7/
  36. ۱۰ مقصد اصلی صادرات غیرنفتی ایران در بهار۱۴۰۴ – AriWise | آری وایز, accessed on October 20, 2025, https://www.ariwise.ir/%DB%B1%DB%B0-%D9%85%D9%82%D8%B5%D8%AF-%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C-%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D9%86%D9%81%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D9%87/
  37. تعامل با ۱۳ کشور برای توسعه همکاری دانش‌بنیان‌ها در نمایشگاه جیتکس دبی – ایرنا, accessed on October 20, 2025, https://www.irna.ir/news/85969295/%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%A8%D8%A7-%DB%B1%DB%B3-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87-%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87
  38. گام استراتژیک ایران در جیتکس ۲۰۲۵؛ توسعه همکاری‌های فناورانه با ۱۴ کشور خارجی – عصرایران, accessed on October 20, 2025, https://www.asriran.com/fa/news/1104016/%DA%AF%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DA%98%DB%8C%DA%A9-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%DB%8C%D8%AA%DA%A9%D8%B3-%DB%B2%DB%B0%DB%B2%DB%B5-%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87-%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%DB%B1%DB%B4-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C
  39. حضور دانش بنیان‌های ایران در نمایشگاه آب و انرژی دبی ۲۰۲۵ – خبرگزاری مهر, accessed on October 20, 2025, https://www.mehrnews.com/news/6594229/%D8%AD%D8%B6%D9%88%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A2%D8%A8-%D9%88-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C-%D8%AF%D8%A8%DB%8C-%DB%B2%DB%B0%DB%B2%DB%B5
  40. ایران و چین گرد و خاک به پا کردند, accessed on October 20, 2025, https://www.shahrekhabar.com/news/175687014063434
  41. جزئیات صادرات غیر نفتی ایران؛ جای خالی روسیه و صدرنشینی مجدد چین – مرکزآهن, accessed on October 20, 2025, https://www.markazeahan.com/irans-non-oil-exports/
  42. زخم کهنه درهم! – روزنامه جوان, accessed on October 20, 2025, https://www.javanonline.ir/fa/news/1312309/%D8%B2%D8%AE%D9%85-%DA%A9%D9%87%D9%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D9%87%D9%85
  43. تقریبا تمام تجارت متقابل ایران و روسیه با «ارز ملی» انجام می‌شود – مشرق نیوز, accessed on October 20, 2025, https://www.mashreghnews.ir/news/1655210/%D8%AA%D9%82%D8%B1%DB%8C%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D9%85%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D8%B1%D8%B2-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D8%AC%D8%A7%D9%85-%D9%85%DB%8C-%D8%B4%D9%88%D8%AF
  44. ۸۰ درصد تجارت ایران و روسیه با ریال و روبل انجام می‌شود – ایبنا, accessed on October 20, 2025, https://www.ibena.ir/fa/news/178675/%DB%B8%DB%B0-%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%B1%D9%88%D8%A8%D9%84-%D8%A7%D9%86%D8%AC%D8%A7%D9%85-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%88%D8%AF
  45. ۶۰درصد تحریم مبادلات ارزی ایران با پیمان پولی دوجانبه با ۸ کشور حل می‎شود – دیپلماسی ایرانی, accessed on October 20, 2025, http://irdiplomacy.ir/fa/news/1978002/%DB%B6%DB%B0%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B1%D8%B2%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%BE%D9%88%D9%84%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%DB%B8-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%AD%D9%84-%D9%85%DB%8C-%D8%B4%D9%88%D8%AF
  46. آخرین آمار معاملات سامانه ارز تجاری مرکز مبادله ایران اعلام شد – باشگاه خبرنگاران جوان, accessed on October 20, 2025, https://www.yjc.ir/fa/news/8882853/%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%A7%D8%B1%D8%B2-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D9%84%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%B4%D8%AF
  47. ۶۰ درصد مبادلات تجاری ایران نیازی به ارز واسط ندارد – مسیر اقتصاد, accessed on October 20, 2025, https://masireqtesad.ir/213089/60-%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D8%B1%D8%B2/
  48. کارت‌های پرداخت ایران و پاکستان متصل می‌شوند؟ | قیمت دلار کانادا تورنتو امروز – صرافی ارگ, accessed on October 20, 2025, https://argexchange.ca/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D8%AA-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%AA%D8%B5%D9%84/
  49. تکرار سیاست های غلط ارزی مشکالت زیادی برای مردم ایجاد می کند, accessed on October 20, 2025, https://todayonline.ir/uploads/1399/04/NewsPaper/1280/3.pdf
  50. ظهور موانع غیر‌تعرفه‌ای در تجارت – فلزات خاورمیانه, accessed on October 20, 2025, https://41546595.khabarban.com/
  51. 10 مورد از عوامل موفقیت صادرات – آکادمی باسکول, accessed on October 20, 2025, https://blog.buskool.com/%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%84-%D9%85%D9%88%D9%81%D9%82%DB%8C%D8%AA-%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AA/
  52. بررسی و تعیین عوامل مؤثر بر موفقیت شرکت‌های صادراتی ایرانی در بازارهای آسیای میانه و ارائه راهکارهای مناسب جهت افزیش سهم بازار, accessed on October 20, 2025, https://cs.shahed.ac.ir/article_2325.html
  53. بهترین کالا برای صادرات به دبی چیست؟ – شرکت نوژن تجارت فرخنده, accessed on October 20, 2025, https://nozhentejarat.com/%D8%A8%D9%87%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%A8%D9%87-%D8%AF%D8%A8%DB%8C/
  54. شناسایی عوامل موثر بر حضور موفق شرکت‌های صادرکننده ایرانی در بازارهای خارجی, accessed on October 20, 2025, https://barresybazargani.itsr.ir/article_25148.html
  55. سئو صادرات – سئوی شرکت های صادراتی – مشتریان خود را پیدا کنید – نیک انفورماتیک, accessed on October 20, 2025, https://nikinformatic.com/exportseo/
  56. جذب مشتری خارجی با 11 روش ویژه + راهکارهای مهم برای صادرات – گروه حاتم طهرانی, accessed on October 20, 2025, https://hatamtehrani.com/finding-foreign-customers/