کالاهای ممنوعه وارداتی

کالاهای ممنوعه وارداتی در تجارت خارجی ایران، ۱۴۰۴

ارسال شده توسط admin مهر ۲۶, ۱۴۰۴

مقدمه: نگاهی به کالاهای ممنوعه وارداتی

فرآیند تجارت خارجی در هر کشوری، تحت چارچوبی دقیق از قوانین و مقررات صورت می‌گیرد که هدف اصلی آن، تنظیم بازار، حفظ منافع ملی و حمایت از تولیدات داخلی است. در جمهوری اسلامی ایران، این چارچوب قانونی بر اساس «قانون مقررات صادرات و واردات» مصوب سال ۱۳۷۲ و «آیین‌نامه اجرایی» آن بنا شده است.1

این قانون به عنوان سند بالادستی، مبنای تمامی رویه‌های بازرگانی قرار گرفته و جزئیات اجرایی آن هر ساله در قالب «کتاب مقررات صادرات و واردات» منتشر می‌شود.3 مطالعه این کتاب برای تمامی فعالان اقتصادی، شرکت‌های بازرگانی و کارشناسان حقوقی حیاتی است، چرا که اطلاعات به‌روز و دقیقی از تعرفه‌های گمرکی، شرایط ورود و صدور کالا، مجوزهای لازم و محدودیت‌های قانونی را در خود جای داده است.3

نهادهای کلیدی متعددی در این عرصه نقش ایفا می‌کنند. وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) مسئول تدوین سیاست‌های کلان بازرگانی، صدور کارت‌های بازرگانی و تنظیم آیین‌نامه‌های اجرایی است.2 در مقابل،

گمرک جمهوری اسلامی ایران (IRICA) به عنوان نهاد اجرایی در مرزها، مسئولیت اصلی اعمال این قوانین، دریافت حقوق و عوارض ورودی و ترخیص کالاها را بر عهده دارد.5 گمرک با بهره‌گیری از سامانه‌های الکترونیکی پیشرفته، به ویژه «سامانه جامع امور گمرکی» که با نام «ای‌پی‌ال» (

epl.irica.gov.ir) شناخته می‌شود، فرآیندهای سنتی را به شیوه‌های الکترونیکی و شفاف تبدیل کرده است.4 این سامانه نقش مهمی در کاهش قاچاق و فرارهای مالیاتی دارد، اما دسترسی به آن صرفاً برای افرادی که دارای حساب کاربری هستند، ممکن است.6

درک این نکته ضروری است که قوانین و بخشنامه‌های سالانه، صرفاً مجموعه‌ای از مقررات ایستا نیستند، بلکه ترجمان سیاست‌های کلان اقتصادی و تجاری دولت در هر دوره به شمار می‌روند.2 به عنوان مثال، تغییرات در تعرفه‌های گمرکی یا لغو ممنوعیت‌های وارداتی مستقیماً با سیاست‌های حمایتی از یک صنعت خاص یا اهداف دولت در زمینه مدیریت منابع ارزی ارتباط دارد.7 این پویایی قوانین، نیازمند رصد و تحلیل مستمر است تا تجار بتوانند با در نظر گرفتن ریسک‌های احتمالی، برنامه‌ریزی دقیقی برای فعالیت‌های خود داشته باشند.9

بخش اول: تعاریف و دسته‌بندی‌های قانونی کالاها

بر اساس «قانون مقررات صادرات و واردات» مصوب سال ۱۳۷۲، کالاها به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند که تفاوت‌های بنیادینی در نحوه واردات و ترخیص آن‌ها وجود دارد.1 این طبقه‌بندی نه تنها یک تفکیک نظری، بلکه یک مبنای عملی برای تعیین رویه‌های گمرکی، اخذ مجوزها و تعیین حقوق ورودی است.10

کالای مجاز (Allowed Goods)

کالای مجاز به کالاهایی اطلاق می‌شود که ورود و صدور آن‌ها، با رعایت ضوابط عمومی، نیاز به اخذ مجوز خاصی از نهادهای دولتی ندارد.1 این کالاها اغلب شامل اقلامی هستند که در چارچوب سیاست‌های اقتصادی کشور قرار دارند و ورود آن‌ها تهدیدی برای امنیت، سلامت یا تولید داخلی محسوب نمی‌شود. با این حال، حتی برای کالاهای مجاز نیز، رعایت استانداردهای فنی و ملی ایران الزامی است و فرآیند ثبت سفارش و طی کردن رویه‌های قانونی باید انجام شود.10

کالای مشروط (Conditional Goods)

کالای مشروط به کالاهایی گفته می‌شود که ورود یا صدور آن‌ها منوط به کسب مجوز از یک یا چند مرجع ذی‌صلاح است.1 این محدودیت‌ها عموماً به دلایل بهداشتی، زیست‌محیطی، فنی یا اقتصادی اعمال می‌شوند.1 فرآیند واردات کالاهای مشروط به این صورت است که واردکننده ابتدا باید با مراجعه به سازمان‌های مرتبط، مجوزهای لازم را دریافت کند و سپس اقدام به ثبت سفارش و طی کردن مراحل ترخیص از گمرک نماید.12

نمونه‌های متعددی از کالاهای مشروط وجود دارد که هر یک تحت نظارت یک نهاد خاص قرار دارند:

  • دارو و مکمل‌های غذایی: واردات این محصولات مشروط به مجوز از سازمان غذا و دارو است.12 مدارک مورد نیاز برای اخذ این مجوز بسیار دقیق است و شامل ارائه گواهی‌هایی مانند گواهی محصول دارویی (CPP)، گواهی GMP از کارخانه سازنده، و نمونه محصول برای انجام آزمایش‌های کیفی می‌شود.12
  • تجهیزات پزشکی: همانند دارو، واردات تجهیزات پزشکی نیز به تأیید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیاز دارد.13
  • محصولات کشاورزی: واردات بذر، نهال و برخی محصولات کشاورزی خاص منوط به مجوز وزارت جهاد کشاورزی است تا از ورود آفات و بیماری‌ها جلوگیری شود.13
  • تجهیزات امنیتی و مخابراتی: اقلامی مانند دوربین‌های مداربسته و برخی دستگاه‌های شنود یا فرستنده ممکن است به دلیل ماهیت حساس، به مجوز وزارت اطلاعات یا وزارت ارتباطات نیاز داشته باشند.15

کالای ممنوع (Prohibited Goods)

کالاهای ممنوعه وارداتی، کالایی است که ورود یا صدور آن به موجب شرع مقدس اسلام یا قانون به طور مطلق ممنوع شده است.1 این کالاها به هیچ عنوان و تحت هیچ شرایطی، حتی با اخذ مجوز، قابل ترخیص از گمرک نیستند و واردات آن‌ها جرم محسوب می‌شود.11 این نقطه تمایز اصلی کالاهای ممنوع با کالاهای مشروط است.11

با این حال، باید توجه داشت که این طبقه‌بندی سه‌گانه در عمل می‌تواند پیچیده‌تر از آنچه به نظر می‌رسد باشد. بسیاری از کالاها به دلیل «ماهیت دومنظوره» (Dual Use) خود، یعنی کاربردهای تجاری و غیرتجاری (به‌ویژه امنیتی و نظامی)، وارد رویه‌ای چندلایه از مقررات و مجوزها می‌شوند.10 برای مثال، یک ماده شیمیایی یا یک دستگاه الکترونیکی که در ظاهر کاربرد تجاری دارد، ممکن است به دلیل پتانسیل استفاده در تولید مواد مخدر یا تجهیزات جاسوسی، به مجوزهای خاصی از وزارت دفاع یا وزارت اطلاعات نیاز پیدا کند.15 این فرآیند زمان‌بر و پیچیده، تشخیص کالای مشروط از ممنوع را برای واردکنندگان غیرحرفه‌ای دشوار می‌سازد و بر لزوم دریافت مشاوره تخصصی در این زمینه تأکید دارد.11

نوع کالاتعریفمبنای قانونیفرآیند گمرکینمونه‌های اصلی
مجازورود و صدور آن با رعایت ضوابط عمومی، نیاز به کسب مجوز ندارد.قانون مقررات صادرات و واردات و آیین‌نامه اجراییثبت سفارش و ترخیص مستقیم پس از پرداخت حقوق ورودیقطعات یدکی ماشین‌آلات صنعتی (غیرتحریمی)، لوازم پزشکی عمومی، برخی محصولات غذایی بسته‌بندی شده 13
مشروطورود و صدور آن منوط به اخذ مجوز از مراجع ذیربط است.قوانین و مصوبات خاص، مانند مقررات وزارت بهداشت، جهاد کشاورزی و استانداردنیازمند اخذ مجوزهای لازم پیش از ثبت سفارش و ترخیص از گمرکدارو، مکمل‌های غذایی، بذر، گیاهان، تجهیزات پزشکی خاص، برخی تجهیزات امنیتی 11
ممنوعورود و صدور آن به موجب شرع مقدس یا قانون به طور مطلق ممنوع است.قوانین شرعی و قانونی مانند قانون مجازات اسلامی و قانون مبارزه با قاچاقبه هیچ عنوان اجازه ورود به کشور و ترخیص از گمرک را ندارد.مشروبات الکلی، گوشت خوک، سلاح و مهمات، مواد مخدر 1

بخش دوم: دلایل اصلی ممنوعیت و محدودیت در واردات

مقررات تجاری ایران بر پایه‌ای از دلایل چندوجهی شکل گرفته که هر یک به بخشی از منافع ملی و حاکمیتی می‌پردازد. این دلایل فراتر از یک رویکرد صرفاً اقتصادی بوده و ابعاد فرهنگی، امنیتی و بهداشتی را نیز در بر می‌گیرد.17

کالاهای ممنوعه وارداتی

ممنوعیت‌های شرعی و فرهنگی

اساس برخی از کالاهای ممنوعه وارداتی، احکام شرع مقدس اسلام و حفظ شئونات ملی و مذهبی کشور است.15 این دسته از کالاها از جمله خطوط قرمز مطلق در قوانین گمرکی ایران محسوب می‌شوند و واردات آن‌ها مصداق بارز قاچاق است.11 مهمترین نمونه‌ها در این بخش عبارتند از:

  • مشروبات الکلی و فرآورده‌های آن: واردات، تولید، نگهداری و مصرف این اقلام در ایران مطلقاً ممنوع است.18 این ممنوعیت صرفاً یک قاعده گمرکی نیست، بلکه یک جرم کیفری سنگین محسوب می‌شود که مجازات‌هایی مانند حبس، شلاق و جزای نقدی را در پی دارد.20 پرونده‌های مربوط به قاچاق این اقلام در صلاحیت دادگاه انقلاب است، که نشان از اهمیت و جدیت این ممنوعیت از دیدگاه نظام قضایی دارد.19
  • گوشت خوک و فرآورده‌های آن: به دلایل شرعی، واردات هرگونه گوشت یا فرآورده‌ای از خوک ممنوع است.18
  • وسایل قمار و بخت‌آزمایی: ابزارآلات قمار و بلیط‌های بخت‌آزمایی (لاتاری) از جمله اقلام ممنوع شرعی هستند.15
  • کالاهای مغایر با عفت عمومی: هرگونه مجله، کتاب، روزنامه، فیلم یا محصولاتی که محتوای آن مخالف نظم و عفت عمومی یا شئونات ملی و مذهب رسمی باشد، ممنوع‌الورود است.15

ممنوعیت‌های امنیتی و نظامی

برای حفظ امنیت ملی و کنترل ورود اقلام حساس، برخی اقلام به دلیل ماهیت جنگی یا کاربردهای امنیتی در دسته کالاهای ممنوعه وارداتی اعلام شده‌اند.17 این ممنوعیت‌ها اغلب به طور کامل اعمال می‌شوند، مگر در موارد خاص که با مجوز نهادهای نظامی و امنیتی صورت گیرد.15 این دسته شامل:

  • اسلحه و مهمات جنگی: شامل انواع سلاح گرم، سرد، فشنگ، دینامیت و مواد منفجره.15
  • تجهیزات جاسوسی و شنود: این اقلام نیز به دلیل تهدید علیه امنیت کشور، ممنوع هستند.18
  • کالاهای دومنظوره (Dual Use): برخی از اقلام مخابراتی، الکترونیکی یا مواد شیمیایی که می‌توانند برای مقاصد جاسوسی یا نظامی مورد استفاده قرار گیرند، مشمول نظارت شدید و مجوزهای خاصی از نهادهای امنیتی مانند وزارت دفاع و وزارت اطلاعات هستند.10 این رویه به جای ممنوعیت مطلق، یک کنترل سخت‌گیرانه را بر این اقلام اعمال می‌کند.

ممنوعیت‌های اقتصادی و حمایتی

یکی از مهمترین اهداف سیاست‌های بازرگانی، حمایت از تولیدکنندگان داخلی و مدیریت منابع ارزی کشور است.17 در سال‌های گذشته، این حمایت عمدتاً از طریق «ممنوعیت واردات کالاهای دارای مشابه داخلی» اعمال می‌شد.8 این سیاست که بر اساس ماده ۱۶ «قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی» اجرا می‌شد، بسیاری از کالاها از جمله لوازم خانگی، پوشاک و برخی مواد غذایی را در دسته کالاهای ممنوعه وارداتی قرار داده بود.8

با این حال، در یک تحول مهم در سال ۱۴۰۴، این ممنوعیت قانونی رسماً لغو شد.7 دلیل این امر پایان اعتبار قانون برنامه ششم توسعه و عدم تمدید این حکم در برنامه هفتم توسعه بود.8 این تغییر نشان‌دهنده یک تحول مهم از رویکرد «ممنوعیت مطلق» به «مدیریت تعرفه‌ای» است.8 دولت به جای ممنوع کردن کامل واردات، از ابزارهایی مانند تعرفه‌های گمرکی سنگین و ضوابط فنی برای کنترل بازار و حمایت هدفمند از تولید داخلی استفاده خواهد کرد.8 این تحول، با وجود اینکه برای تولیدکنندگان داخلی چالش‌برانگیز است، می‌تواند فرصت‌های جدیدی را برای رقابت و شفافیت بیشتر در بازار فراهم آورد.18

ممنوعیت‌های بهداشتی و زیست‌محیطی

سلامت عمومی و حفاظت از محیط زیست، دلیل اصلی محدودیت‌های اعمال‌شده بر برخی کالاهاست.17 این محدودیت‌ها تضمین می‌کند که فقط کالاهای با کیفیت و ایمن وارد کشور شوند.17 نمونه‌های کلیدی این دسته عبارتند از:

  • داروها و مواد پزشکی فاقد مجوز: واردات داروهای بدون مجوز وزارت بهداشت، داروهای ترکیبی و قاچاق مطلقاً ممنوع است.12 این سیاست با یک رویکرد مکمل، یعنی کاهش تعرفه گمرکی برای داروهای اساسی، شیرخشک و مواد اولیه پزشکی، همراه است تا نیازهای ضروری مردم به آسانی تأمین شود.9 این رویکرد دوگانه، یک سیاست هوشمندانه برای کنترل کیفیت و تأمین نیازهای سلامت جامعه است.
  • حیوانات و گیاهان زنده: به دلیل مخاطرات بهداشتی و قرنطینه‌ای، ورود حیوانات و گیاهان زنده مشروط به مجوزهای خاصی از سازمان دامپزشکی و جهاد کشاورزی است.13
  • مواد سمی و زباله‌های شهری: ورود موادی مانند گل و لای فاضلاب، زباله‌های شهری و ضایعات کلینیکی به دلیل خطرات زیست‌محیطی ممنوع است.26

بخش سوم: لیست جامع کالاهای ممنوعه وارداتی و محدود شده (نمونه‌های اصلی)

این بخش به ارائه فهرستی از نمونه‌های اصلی کالاهای ممنوع و مشروط می‌پردازد که در قوانین و بخشنامه‌های مختلف به آن‌ها اشاره شده است. این فهرست بر اساس بخش‌های مختلف صنعتی و تجاری طبقه‌بندی شده است.

دسته‌بندینمونه‌های اصلی کالاهای ممنوع و محدود شده
محصولات کشاورزی و دامیممنوع: گوشت اسب، الاغ، قاطر، خوک، میمون، انواع خاصی از خرچنگ‌ها و ماهی‌ها (مانند ماهی نیش دندان، سفره ماهی)، تره‌فرنگی، گل‌کلم، کاهو و هویج.21
مشروط: دام زنده و نهاده‌های دامی (ذرت، سویا)، بذر و نهال.16
صنایع معدنی و شیمیاییممنوع: خاک رس رنگ‌زدا، سنگ پا، سنگ لوح، سنگ مرمر، تراورتن، مرمریت، سنگ آهک، سیمان سفید (حتی رنگ شده).21 الکل اتیلیک (مگر با مجوز)، ضایعات کلینیکی و فاضلاب.21
لوازم خانگی و الکترونیکیممنوع: برخی انواع اجاق گاز فردار، فر توکار، سینمای خانگی، رادیو پخش جیبی و گیرنده‌های دیجیتال تلویزیونی.21 لامپ حبابی رشته‌ای تا ۴۰ وات.21
مشروط: تلفن همراه هوشمند (که با وجود قرار گرفتن در فهرست کالاهای پر واردات، ترخیص آن منوط به ثبت در سامانه گمرکی است).5
وسایل نقلیه و قطعاتممنوع: خودروهای بالای ۲۵۰۰ سی‌سی، خودروهای کارتینگ، کامیون‌های حمل بتن آماده، کامیون‌های دارای دکل حفاری و تانک‌های زره‌پوش (از مبدأ آمریکا).21
مشروط: واردات خودروهای نو (زیر ۲۰ هزار یورو) و کارکرده (کمتر از ۲۵۰۰ سی‌سی و عمر کمتر از ۵ سال) با اخذ مجوزهای لازم امکان‌پذیر است.29
محصولات آرایشی و بهداشتیممنوع: واردات برندهای لوکس یا کالاهای فاقد مجوز بهداشتی.18 برخی اقلام خاص مانند موم موبر، صابون‌های حمام و دستشویی.21
کالاهای فرهنگی و هنریممنوع: کتاب‌ها و مجلات مغایر با شئونات، تابلوهای نقاشی و مصنوعات صنایع دستی خاص.15 همچنین اشیاء عتیقه و میراث فرهنگی.22

بخش چهارم: بررسی بخشنامه‌ها و تغییرات به‌روزرسانی‌شده در سال ۱۴۰۴

سیاست‌های تجاری ایران به دلیل شرایط اقتصادی و سیاسی، پیوسته در حال تغییر است و سال ۱۴۰۴ نیز از این قاعده مستثنی نیست. فعالان اقتصادی باید به دقت این تغییرات را رصد کنند تا از خسارات احتمالی جلوگیری نمایند.

کاهش تعرفه کالاهای اساسی و دارویی

در یک تصمیم راهبردی، هیئت وزیران و گمرک ایران اعلام کردند که تعرفه گمرکی واردات «کالاهای اساسی»، «دارو»، «مواد اولیه تولید دارو» و «شیرخشک اطفال» برای سال جاری به «یک درصد» کاهش یافته است.9 این اقدام در راستای اجرای قانون بودجه ۱۴۰۴ و با هدف تأمین بهتر نیازهای ضروری مردم، کنترل قیمت‌ها و تسهیل زنجیره تأمین صورت گرفته است.9 این تسهیلات فقط به اقلامی تعلق می‌گیرد که دارای تأیید رسمی از وزارت بهداشت یا وزارت جهاد کشاورزی باشند.25 کاهش تعرفه نهاده‌های دامی و کشاورزی نیز انتظار می‌رود تأثیر مثبتی بر قیمت تمام‌شده محصولات غذایی و کنترل تورم داشته باشد.25

افزایش تعرفه کالاهای خاص

برخلاف کاهش تعرفه برای اقلام اساسی، بخشنامه جدیدی در سال ۱۴۰۴ ابلاغ شد که حقوق گمرکی واردات برخی کالاها، از جمله «اسباب‌بازی» را به میزان دو درصد افزایش می‌دهد.32 این سیاست نشان می‌دهد که دولت از اهرم تعرفه برای مدیریت بازار و هدایت سرمایه‌ها استفاده می‌کند. افزایش تعرفه بر کالاهای غیرضروری یا اقلامی که دارای مشابه داخلی هستند، به نوعی حمایت از تولید ملی بدون اعمال ممنوعیت مطلق است.8

لغو ممنوعیت واردات کالاهای دارای مشابه داخلی

یکی از مهمترین تحولات قانونی در سال ۱۴۰۴، لغو رسمی ممنوعیت واردات «کالاهای دارای مشابه تولید داخلی» بود.7 این ممنوعیت که پیش‌تر بر اساس ماده ۱۶ قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور اجرا می‌شد، با انقضای اعتبار «قانون برنامه ششم توسعه» و عدم تمدید آن در برنامه هفتم، از نظر حقوقی و قانونی متوقف شد.8

این رخداد به منزله یک تغییر پارادایم از رویکرد «اقتصاد بسته و حمایتی» به یک رویکرد «بازتر اما کنترل‌شده» است.23 دولت به جای ممنوعیت، از ابزارهای تعرفه‌ای و فنی برای مدیریت واردات و حمایت از تولید داخل استفاده خواهد کرد. این تحول فرصت‌های جدیدی را برای بازرگانان فراهم می‌آورد، اما همزمان ریسک‌های جدیدی در زمینه نوسانات تعرفه‌ای به همراه دارد.23

کالاهای ممنوعه وارداتی

بخش پنجم: مقررات واردات کالای همراه مسافر

واردات کالا توسط مسافران نیز تحت مقررات خاص گمرکی انجام می‌شود که هدف آن تمایز قائل شدن بین کالای شخصی و تجاری است.35

محدودیت‌های ارزش و تعداد

مسافران ایرانی و خارجی می‌توانند سالانه یک بار، کالای نو به ارزش حداکثر ۸۰ دلار را با معافیت از پرداخت حقوق گمرکی وارد کشور کنند، مشروط بر اینکه این کالاها جنبه تجاری نداشته باشند.22 وسایل شخصی مستعمل مانند لباس و لوازم بهداشتی، از پرداخت حقوق گمرکی معاف هستند.35 با این حال، کالاهای حجیم و گران‌قیمت مانند یخچال از شمول این معافیت خارج هستند.35 در مورد لوازم الکترونیکی شخصی مانند تلفن همراه، لپ‌تاپ و دوربین، حمل یک عدد از هر کدام بلامانع است.35

محدودیت‌های حمل ارز و اقلام گرانبها

حمل ارز به صورت اسکناس توسط هر مسافر تا سقف ۱۰,۰۰۰ دلار یا معادل آن به ارزهای دیگر مجاز است.37 حمل مقادیر بیشتر از این سقف، مستلزم «اظهار» آن در درگاه الکترونیکی گمرک و ارائه اسناد بانکی مربوطه است.37 در مورد طلا و نقره، خروج زیورآلات شخصی طلا تا سقف

۱۵۰ گرم و مصنوعات نقره تا سقف ۳ کیلوگرم (به شرط عدم ارزش فرهنگی و تاریخی) مجاز است.30

کالاهای ممنوعه برای همراه مسافر

حتی مسافران نیز اجازه حمل برخی اقلام را ندارند و این کالاها در گمرک ورودی یا خروجی توقیف خواهند شد.22 فهرست این کالاها مشابه فهرست کلی کالاهای ممنوعه است و شامل:

  • انواع سلاح گرم و سرد، مهمات و مواد منفجره.15
  • مواد مخدر و روان‌گردان.15
  • مشروبات الکلی.15
  • وسایل قمار و بخت‌آزمایی.15
  • اشیاء عتیقه، آثار هنری اصیل و هرگونه میراث فرهنگی و تاریخی.22

نتیجه‌گیری و توصیه‌های کلیدی

گزارش حاضر نشان می‌دهد که قوانین و مقررات واردات در ایران، سیستمی پویا و پیچیده است که فراتر از یک فهرست ساده از اقلام مجاز و ممنوع عمل می‌کند. این قوانین بر پایه‌ای از دلایل شرعی، امنیتی، اقتصادی و بهداشتی شکل گرفته‌اند و به طور مستمر بر اساس سیاست‌های کلان دولت، مانند سیاست‌های حمایتی از تولید داخلی یا مدیریت منابع ارزی، به‌روزرسانی می‌شوند.

با توجه به ماهیت پویا و چندوجهی این مقررات، می‌توان توصیه‌های زیر را برای فعالان اقتصادی و بازرگانان مطرح کرد:

  • ۱. اتکا به اطلاعات به‌روز: به دلیل تغییرات مکرر در بخشنامه‌ها و قوانین، به ویژه در سال ۱۴۰۴، اتکا به لیست‌های عمومی و قدیمی می‌تواند منجر به توقیف کالا و خسارت مالی شود.11 بهترین راهکار، مراجعه به آخرین نسخه «کتاب مقررات صادرات و واردات» و پایش مستمر بخشنامه‌های منتشر شده توسط
    وزارت صمت و گمرک جمهوری اسلامی ایران است.
  • ۲. اهمیت کد تعرفه (HS Code): کلید اصلی درک شرایط و ضوابط ورود هر کالا، کد تعرفه آن (HS Code) است.10 بدون بررسی دقیق این کد در کتاب مقررات، هیچ برنامه‌ریزی وارداتی قابل اعتمادی وجود ندارد.
  • ۳. مشاوره با متخصصین: ماهیت دومنظوره برخی کالاها و نیاز به مجوزهای متعدد از نهادهای مختلف، فرآیند واردات را پیچیده می‌کند. دریافت مشاوره از شرکت‌های بازرگانی معتبر یا کارشناسان حقوقی متخصص در امور گمرکی، می‌تواند ریسک‌های حقوقی و مالی را به شکل قابل توجهی کاهش دهد.
  • ۴. آشنایی با سامانه‌های الکترونیکی: تسلط بر سامانه‌هایی مانند «سامانه جامع امور گمرکی» برای فرآیندهای ثبت سفارش و ترخیص، از ضروریات فعالیت در عرصه تجارت خارجی است و شفافیت و سرعت انجام امور را تضمین می‌کند.6

در نهایت، تحولات سال ۱۴۰۴ به ویژه لغو ممنوعیت واردات کالاهای مشابه داخلی، نشان‌دهنده تغییر جهت سیاست‌های تجاری از ممنوعیت‌های سخت‌گیرانه به سمت مدیریت بازار از طریق ابزارهای تعرفه‌ای است. این تحول، با وجود چالش‌های جدید، می‌تواند فرصت‌های بیشتری برای رقابت و تجارت قانونی فراهم آورد و بر لزوم انعطاف‌پذیری و آگاهی مستمر فعالان اقتصادی تأکید دارد.

کالاهای ممنوعه وارداتی

منابع

  1. قانون مقررات صادرات و واردات – مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی, accessed on September 7, 2025, https://rc.majlis.ir/fa/law/show/92307
  2. قانون و مقررات صادارت و واردات در ایران – مصوبه مجلس شورای اسلامی – آیکسپورت, accessed on September 7, 2025, https://ixport.ir/import-export-rules-iran/
  3. کتاب مقررات صادرات و واردات 1404 (تعرفه گمرگی 1404) – شرکت چاپ …, accessed on September 7, 2025, https://www.1cppc.com/%D9%85%D9%82%D8%B1%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AA/
  4. ورود به سایت صنعت و معدن mimt.gov.ir, وزارت صنعت معدن و تجارت – خبرپو, accessed on September 7, 2025, https://khabarpu.com/s/www.mimt.gov.ir.htm
  5. ورود به سایت گمرک ایران irica.gov.ir, گمرک گوشی, اظهارنامه گمرکی – خبرپو, accessed on September 7, 2025, https://khabarpu.com/s/www.irica.ir.htm
  6. سامانه جامع امور گمرکی epl.irica.ir – ورود به سایت ای پی ال گمرک, accessed on September 7, 2025, https://www.samanehha.com/web/214/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9-%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1-%DA%AF%D9%85%D8%B1%DA%A9%DB%8C.html
  7. پایان ممنوعیت واردات کالاهای خارجی دارای مشابه داخلی – دنیای اقتصاد, accessed on September 7, 2025, https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86-62/4177673-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%87-%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C
  8. لزوم حمایت از تولید ملی از طریق محدودیت واردات و تعرفه‌ها – پرسون, accessed on September 7, 2025, https://purson.ir/fa/content/964617/%D9%84%D8%B2%D9%88%D9%85-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82-%D9%85%D8%AD%D8%AF%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA-%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D9%88
  9. بخشنامه گمرکی ۱۴۰۴: تغییرات جدید در واردات کالا و قوانین گمرکی – پرداد خبر, accessed on September 7, 2025, https://pardadkhabar.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%DA%AF%D9%85%D8%B1%DA%A9%DB%8C-%DB%B1%DB%B4%DB%B0%DB%B4-%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%88%D8%A7%D8%B1/
  10. صفر تا صد قوانین گمرک ایران برای واردات کالا در سال ۱۴۰۴ – شرکت بازرگانی GTG, accessed on September 7, 2025, https://gtg.ir/%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86-%DA%AF%D9%85%D8%B1%DA%A9-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/
  11. کالاهای ممنوعه وارداتی {لیست کامل 1404} | ورود چه کالاهایی ممنوع است؟, accessed on September 7, 2025, https://irclearance.com/blog/mamnooiathaye-gomroki/
  12. واردات دارو | مراحل ارسال دارو به ایران + مدارک لازم | بازرگانی راهکار, accessed on September 7, 2025, https://rahkartejarat.com/importation/import-of-medicine/
  13. لیست کالاهای ممنوعه، مجاز و مشروط برای واردات در سال ۱۴۰۴ – armanimpex, accessed on September 7, 2025, https://armanimpex.com/%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9%D9%87%D8%8C-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2-%D9%88-%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B7-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C/
  14. مجوز ثبت واردات مکمل تغذیه ای – ثبت بازرگان, accessed on September 7, 2025, https://sabtebazargan.com/%D9%85%D8%AC%D9%88%D8%B2-%D8%AB%D8%A8%D8%AA-%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D9%85%DA%A9%D9%85%D9%84-%D8%AA%D8%BA%D8%B0%DB%8C%D9%87-%D8%A7%DB%8C/
  15. لیست کالاهای ممنوع وارداتی گمرک |کالاهای ممنوعه 1402 – شرکت بازرگانی آستریا, accessed on September 7, 2025, https://asteria.company/%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9-%DA%AF%D9%85%D8%B1%DA%A9/
  16. کامل ترین فهرست کالاهای وارداتی به ایران 1402 و 1403 – کاوان تامین, accessed on September 7, 2025, https://kavantamin.com/mag/list-of-goods-imported-to-iran/
  17. قوانین و مقررات کالاهای ممنوع صادرات و واردات – هلدینگ بازرگانی درویش, accessed on September 7, 2025, https://holding-darvish.com/laws-prohibited-goods-export-import/
  18. لیست کالاهای ممنوعه واردات ایران در سال ۱۴۰۴ | چه محصولاتی اجازه ورود …, accessed on September 7, 2025, https://fartaktradeco.ir/%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9%D9%87-%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/
  19. جرم قاچاق مشروبات الکلی و مجازات – نجات علی پور بهترین وکیل ارومیه, accessed on September 7, 2025, https://vakilnejatalipour.com/articles/crime-of-smuggling-alcoholic-beverages
  20. جرم حمل مشروبات الکلی + جریمه نقدی و حکم گرفتن مشروب در ماشین – وکیل موسی الرضا میر, accessed on September 7, 2025, https://musarezamir.com/%D8%AC%D8%B1%D9%85-%D8%AD%D9%85%D9%84-%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%A8%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%84%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%AA-%D8%A2%D9%86/
  21. لیست کالاهای ممنوعه وارداتی 1403 و عدم ترخیص آن ها – ایمنا, accessed on September 7, 2025, https://www.imna.ir/news/784496/%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9%D9%87-%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AA%DB%8C-1403-%D9%88-%D8%B9%D8%AF%D9%85-%D8%AA%D8%B1%D8%AE%DB%8C%D8%B5-%D8%A2%D9%86-%D9%87%D8%A7
  22. کالاهای ممنوعه گمرک ایران؛ لیست کالاهای ممنوعه 1404 – ایران وکلا, accessed on September 7, 2025, https://iranvokala.com/blog/%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9%D9%87-%DA%AF%D9%85%D8%B1%DA%A9-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/
  23. پایان ممنوعیت واردات کالاهای دارای مشابه داخلی – زومیت, accessed on September 7, 2025, https://www.zoomit.ir/tech-iran/439452-end-of-import-ban-for-local-similar-goods/
  24. ممنوعیت واردات کالاهای مشابه داخلی لغو شد + لیست کالاها – نبض بورس, accessed on September 7, 2025, https://nabzebourse.com/fa/news/100553/%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%87-%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C-%D9%84%D8%BA%D9%88-%D8%B4%D8%AF-%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%87%D8%A7
  25. تعرفه گمرکی واردات دارو، شیرخشک و کالاهای اساسی ۱۴۰۴ فقط ۱% – شرکت بازرگانی GTG, accessed on September 7, 2025, https://gtg.ir/%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%81%D9%87-%DA%AF%D9%85%D8%B1%DA%A9%DB%8C-%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88/
  26. کالای ممنوعه چیست؟ لیست کالاهای ممنوعه 1403 – بازرگانی ستاره پردازش, accessed on September 7, 2025, https://setarepardazesh.com/what-is-a-prohibited-item/
  27. فهرست تعرفه های گروه کالایی ۴ – گروه کالایی ممنوع – آیکسپورت, accessed on September 7, 2025, https://ixport.ir/product-group-4/
  28. ﻟﯿﺴﺖ ۲۲۷ ﮐﺎﻻﻫﺎﯼ ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ ﻭﺍﺭﺩﺍﺗﯽ ﺍﺯ ﺁﻣﺮ윴ﮑﺎ ﺍﻋﻼﻡ ﺷﺪ+, accessed on September 7, 2025, https://fastcdn.pro/filegallery/tehranpishro.com/%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA%20227%20%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C%20%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9%D9%87%20%D8%A2%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%A7%DB%8C%DB%8C.pdf
  29. شرایط واردات خودرو خارجی (مرداد ۱۴۰۴) – Khodro45, accessed on September 7, 2025, https://khodro45.com/mag/car-import/
  30. قوانین و مقررات گمرکی کالای همراه مسافر – سفرمارکت, accessed on September 7, 2025, https://safarmarket.com/blog/customs-regulations-travelers-luggage
  31. تعرفه گمرکی واردات کالاهای اساسی، دارو و شیرخشک یک درصد شد – ایرنا, accessed on September 7, 2025, https://www.irna.ir/news/85836717/%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%81%D9%87-%DA%AF%D9%85%D8%B1%DA%A9%DB%8C-%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88-%D9%88-%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%AE%D8%B4%DA%A9-%DB%8C%DA%A9-%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF-%D8%B4%D8%AF
  32. gomrok24.com, accessed on September 7, 2025, https://gomrok24.com/circulars
  33. حقوق گمرکی واردات اسباب بازی افزایش یافت – خبرگزاری صدا و سیما, accessed on September 7, 2025, https://www.iribnews.ir/00J0n5
  34. تعیین حقوق گمرکی واردات اسباب‌بازی + بخشنامه, accessed on September 7, 2025, https://www.shahrekhabar.com/news/174815574094331
  35. همه چیز درباره قوانین ۱۴۰۴ گمرک برای کالاهای همراه مسافر | لست‌سکند, accessed on September 7, 2025, https://lastsecond.ir/blog/3787-iran-cargo-rules
  36. قوانین و مقررات کالای همراه مسافران ورودی و خروجی – سفارت جمهوری ارمنستان در جمهوری اسلامی ایران, accessed on September 7, 2025, https://iran.mfa.am/fa/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86
  37. صفر تا صد آخرین قوانین و مقررات گمرکی خودرو و کالای مسافر – ترخیص‌ لاین, accessed on September 7, 2025, https://www.tarkhisline.com/%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4%D9%87%D8%A7/%D9%85%D9%82%D8%B1%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%DA%AF%D9%85%D8%B1%DA%A9%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7-%D9%88-%D8%AE%D9%88%D8%AF%D8%B1%D9%88%DB%8C-%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D9%81%D8%B1