راهنمای صفر تا صد دوراظهاری گمرکی (EPL) در ایران: مراحل، مدارک و نکات کلیدی ترخیص سریع کالا

فهرست مطالب

مقدمه: انقلاب الکترونیک در تشریفات گمرکی ایران

توسعه تجارت بین‌الملل و لزوم نظارت دقیق‌تر بر ورود و خروج کالا، نظام گمرکی ایران را به سمت الکترونیکی شدن سوق داده است. در این میان، دوراظهاری گمرکی به عنوان ستون فقرات تجارت الکترونیک، فرآیندی کلیدی محسوب می‌شود. دوراظهاری به معنای ثبت الکترونیکی اطلاعات دقیق کالا در سامانه گمرکی (EPL) پیش از ورود فیزیکی محموله به کشور است.¹ هدف اصلی از این تحول، ساده‌سازی و یکسان‌سازی رویه‌های گمرکی، و در نهایت، تسهیل تجارت فرامرزی است.²

استفاده از سیستم دوراظهاری مزایای متعددی را برای فعالان اقتصادی به همراه آورده است. این فرآیند موجب افزایش چشمگیر سرعت در ترخیص کالا می‌شود، زیرا اطلاعات پیش از رسیدن محموله بررسی شده و بخش زیادی از تشریفات اداری حذف می‌گردد.¹ همچنین، به دلیل کاهش زمان توقف کالا در انبارها، هزینه‌های عملیاتی کاهش یافته و با افزایش شفافیت، مبارزه با قاچاق و تخلفات گمرکی نیز کارآمدتر می‌شود.³ این گزارش جامع، به عنوان نقشه راهی تخصصی، تمام مراحل فنی، قانونی و عملیاتی دوراظهاری را از الزامات سیستمی اولیه تا دریافت پروانه ترخیص نهایی، گام به گام تشریح می‌کند.

بخش اول: معماری سیستمی و الزامات اولیه دوراظهاری (Pre-EPL)

سامانه EPL (پنجره واحد تجارت فرامرزی) چیست؟

سامانه EPL، مخفف “Electronic Customs Platform” یا همان سامانه جامع امور گمرکی، بزرگترین بستر اینترنتی برای مدیریت فرآیندهای گمرکی و ترخیص کالا در کشور است.² نشانی رسمی این سامانه epl.irica.ir است.⁴ این سیستم الکترونیکی با هدف ساده‌سازی و شفاف‌سازی امور مرتبط با تجارت فرامرزی طراحی و در سال ۱۳۹۲ به‌صورت آزمایشی عملیاتی شد و پس از موفقیت، در تمامی گمرکات کشور به بستر رسمی تبدیل گشت.⁵

سامانه EPL تنها به تنظیم اظهارنامه محدود نمی‌شود، بلکه شامل زیرسیستم‌های حیاتی برای مدیریت کامل زنجیره تأمین است.⁶ این زیرسیستم‌ها مواردی چون سامانه پرداخت متمرکز، سیستم کدینگ برای شناسایی اشخاص، مانیفست الکترونیکی، احراز هویت، و سیستم ارزش‌گذاری کالا (TSC) را در بر می‌گیرند.⁶ در واقع، EPL به عنوان بخش اصلی “پنجره واحد تجارت فرامرزی”، زیرساختی امن برای تبادل اطلاعات گمرکی با تمامی بنادر کشور و سایر سازمان‌ها فراهم کرده است.³

موفقیت در فرآیند دوراظهاری در سامانه EPL کاملاً به تکمیل مراحل در سامانه‌های جانبی دیگر وابسته است. EPL و سامانه جامع تجارت (NTSW) دو ستون اصلی پنجره واحد تجارت فرامرزی هستند که به صورت یکپارچه عمل می‌کنند.¹ این یکپارچگی سیستمی ضرورت دارد تا گمرک بتواند از صحت ثبت سفارش کالا، دریافت تأییدیه‌های دولتی (مانند مجوزهای وزارت صمت یا بانک مرکزی) و تخصیص صحیح ارز اطمینان حاصل کند.⁸ بنابراین، دوراظهاری صرفاً یک فرآیند گمرکی نیست، بلکه نقطه کنترل نهایی برای تایید رعایت کلیه مقررات تجاری در زنجیره تأمین محسوب می‌شود.

پیش‌نیازهای ضروری برای فعالیت در سامانه گمرک (کدینگ و NTSW)

برای اینکه یک تاجر یا نماینده قانونی او (ترخیص‌کار) بتواند وارد سامانه EPL شده و اقدام به دوراظهاری کند، باید پیش‌نیازهای ساختاری و سیستمی خاصی را برآورده سازد.

۱. اخذ کدینگ گمرکی: اولین قدم، ثبت‌نام و فعال‌سازی در سیستم کدینگ گمرکی است.⁹ هدف از کدینگ، شناسایی دقیق و ثبت اطلاعات صاحبان کالا، اظهارکنندگان و نمایندگان آن‌ها است.⁹ برای اشخاص حقوقی، شناسه ملی شرکت و برای اشخاص حقیقی، کد ملی به عنوان شناسه اصلی ورود و نام کاربری در سامانه EPL استفاده می‌شود.¹ پیش‌تر کدهای ۹ رقمی مورد استفاده بودند، اما اکنون تمامی فعالان اقتصادی باید از شناسه ۱۱ رقمی ملی خود در سیستم کدینگ بهره ببرند.⁹ ثبت‌نام برای دریافت این شناسه باید به‌صورت حضوری در یکی از گمرکات اجرایی کشور انجام گیرد.⁹

۲. ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت (NTSW): حیاتی‌ترین مرحله پیش از دوراظهاری، تکمیل فرآیند ثبت سفارش کالا در سامانه NTSW است.¹⁰ واردکنندگان باید ابتدا نوع کالای خود را (مجاز، مشروط یا ممنوع) مشخص کرده و سپس مراحل ثبت رسمی ورود کالا را در این سامانه انجام دهند.¹¹ NTSW وظیفه کنترل و پیگیری فرایندهای واردات، صادرات و ترانزیت کالا، و همچنین مدیریت مجوزها و سامانه نیما (تخصیص ارز) را بر عهده دارد.⁷

۳. دریافت شناسه اظهار: پس از آنکه ثبت سفارش کالا در سامانه جامع تجارت با موفقیت انجام شده و تأییدیه‌های لازم (مانند تخصیص ارز یا مجوزهای سیستمی) دریافت شد، کاربر باید اقدام به دریافت «شناسه اظهار» یا «شناسه رهگیری» کند.¹ این شناسه که یک رشته عددی ۱۳ رقمی است، در واقع پل ارتباطی میان اطلاعات ثبت‌شده و تأییدشده در NTSW با اظهارنامه شما در EPL است.¹ تولیدکنندگان و واردکنندگان گروه‌های کالایی خاص (مانند لوازم خانگی یا قطعات یدکی خودرو) ملزم به دریافت و نصب این شناسه رهگیری هستند.¹²

بخش دوم: مراحل عملیاتی تنظیم اظهارنامه واردات در سامانه EPL

اظهارنامه گمرکی سندی است که به موجب آن، صاحب کالا یا نماینده قانونی او اطلاعات دقیق و کامل کالا را به گمرک اعلام می‌کند. تنظیم صحیح این اظهارنامه از طریق سامانه EPL نیازمند پیروی از یک دستورالعمل گام‌به‌گام است.

گام اول: ورود و فراخوانی اطلاعات بار (قبض انبار و ترخیصیه)

ورود به سامانه: کاربران پس از اطمینان از دریافت کدینگ و شناسه اظهار، با استفاده از نام کاربری (شناسه ملی یا کد ملی) و رمز عبور وارد پورتال epl.irica.ir می‌شوند.¹

اخذ قبض انبار الکترونیک: پس از ورود فیزیکی کالا به محدوده گمرک، انباردار گمرک موظف است قبض انبار الکترونیکی را صادر کند.¹ این سند شامل اطلاعات اولیه‌ای است که نشان می‌دهد کالا در چه وضعیتی و در کدام انبار گمرک تحویل شده است.¹ اظهارکننده باید این سند الکترونیکی را در سامانه فراخوانی کند تا بتواند مراحل بعدی دوراظهاری را آغاز نماید.¹⁰

ارائه ترخیصیه: ترخیصیه مجوزی است که شرکت حمل‌ونقل (کریر) صادر می‌کند و به صاحب کالا اجازه می‌دهد تا مراحل تخلیه کالا از وسایل حمل و نقل (مانند کشتی یا هواپیما) و آماده‌سازی برای ترخیص را نهایی سازد.¹ این سند نیز باید در مراحل دوراظهاری ثبت و تأیید شود.

گام دوم: تکمیل جزئیات اظهارنامه و درج مشخصات فنی کالا

در این مرحله، باید اطلاعات کامل و دقیقی از محموله وارد سامانه گمرک شود. عدم دقت در این بخش می‌تواند منجر به تأخیر یا جریمه‌های سنگین شود.¹³

اطلاعات هویتی و رویه گمرکی: اظهارکننده باید اطلاعات دقیق خود و صاحب کالا (که باید با اطلاعات ثبت شده در کدینگ تطابق داشته باشد) و همچنین نوع رویه گمرکی (مانند واردات قطعی، صادرات، یا ترانزیت) را مشخص کند.¹⁴ اطلاعات مهمی همچون گمرک محل اظهار، کشور مبدأ و کشور خرید کالا نیز باید بر اساس اسناد حمل (بارنامه یا مانیفست) وارد شود.¹

درج مشخصات کالا و کد تعرفه: مهم‌ترین بخش تنظیم اظهارنامه، درج دقیق مشخصات کالا و کد تعرفه (HS Code) ده رقمی مرتبط با آن است. توضیحات کالا باید کاملاً با ویژگی‌های فیزیکی و تجاری محموله مطابقت داشته باشد. از آنجایی که حقوق ورودی، مجوزهای قانونی مورد نیاز و مسیر گمرکی (سبز، زرد یا قرمز) مستقیماً بر اساس کد تعرفه تعیین می‌شود، هرگونه اشتباه در این مرحله می‌تواند علاوه بر تأخیر، منجر به ارزیابی مجدد، جریمه یا نیاز به اخذ مجوزهای اضافی شود.¹³

گام سوم: تعیین ارزش گمرکی (TSC) و بارگذاری مستندات کلیدی

ارزش‌گذاری کالا در گمرک، که با عنوان ارزش گمرکی (TSC) شناخته می‌شود، پایه و اساس محاسبه حقوق و عوارض گمرکی است.¹⁵

تکمیل اطلاعات ارزش گمرکی: ارزش گمرکی کالا بر اساس قاعده CIF (بهای کالا، هزینه بیمه و هزینه حمل) محاسبه می‌شود.¹⁵ این اطلاعات باید بر اساس فاکتور تجاری (Commercial Invoice)، اسناد حمل (بارنامه) و بیمه‌نامه در سامانه وارد شود.

تطبیق با سیستم TSC: گمرک برای اطمینان از اظهار صحیح ارزش کالا و جلوگیری از کم‌اظهاری، اطلاعات ارزش‌گذاری شده توسط تاجر را با فهرست ارزش‌های مرجع خود (TSC) مقایسه می‌کند.¹⁶ در صورتی که ارزش اظهار شده تفاوت فاحشی با ارزش‌های مرجع داشته باشد، احتمال دارد اظهارنامه به مسیرهای کنترلی شدیدتر (به‌ویژه زرد یا قرمز) هدایت شود.

بارگذاری مستندات کلیدی: در این مرحله، تمامی اسناد تجاری و حمل باید به‌صورت الکترونیکی و با فرمت مشخص شده در سامانه بارگذاری شوند.¹ اطمینان از خوانایی و صحت این اسناد حیاتی است. این مدارک شامل موارد زیر است:

قبض انبار و ترخیصیه ¹
پروفرما (پیش‌فاکتور) و فاکتور فروش (Invoice).¹
لیست عدل‌بندی (Packing List) که برای تطبیق تعداد و ویژگی‌های بسته‌بندی محموله ضروری است.¹
بارنامه یا مانیفست.¹
گواهی مبدأ و بیمه‌نامه.¹⁵
مجوزهای قانونی که قبلاً از طریق سامانه جامع تجارت (NTSW) اخذ شده‌اند.¹⁷

مشکلات در بخش اظهارنامه ارزش الکترونیکی یکی از چالش‌های مکرر در فرآیند دوراظهاری است.¹⁸ از آنجایی که سیستم مدیریت ریسک گمرک بر مبنای ارزش اظهارشده، نوع کالا، و سابقه اظهارکننده، مسیر گمرکی را تعیین می‌کند، کوچک‌ترین مغایرت در اسناد بارگذاری شده با اطلاعات اظهارشده، یا عدم تطابق ارزش اعلامی با فهرست قیمت‌های مرجع، موجب افزایش ریسک و قرارگیری محموله در مسیرهای کنترلی طولانی‌تر خواهد شد.¹³ لذا، دقت در درج اطلاعات و مطابقت کامل اسناد با اظهارنامه یک ضرورت عملیاتی است.

بخش سوم: اخذ کوتاژ، مدیریت ریسک و تعیین مسیر گمرکی

پس از تکمیل اظهارنامه، فرآیند حیاتی اخذ کد پیگیری و تعیین مسیر کنترلی آغاز می‌شود.

ثبت نهایی اظهارنامه و دریافت کد کوتاژ

تأیید نهایی و ثبت اظهارنامه: پس از اتمام بارگذاری اسناد و تأیید صحت اطلاعات توسط اظهارکننده، اظهارنامه به‌صورت نهایی در سامانه ثبت می‌شود و یک شماره سریال اختصاصی به آن تعلق می‌گیرد.¹

اخذ کوتاژ (Cottage Code): با تأیید نهایی اظهارنامه، یک شماره سریال ۸ رقمی که به آن کوتاژ یا کد کوتاژ گفته می‌شود، صادر می‌گردد.¹⁹ این کد در حکم شناسنامه منحصر به فرد محموله در گمرک جمهوری اسلامی ایران است و برای هر محموله به صورت جداگانه تخصیص می‌یابد.²⁰

کاربرد کوتاژ: کوتاژ ابزار اصلی برای پیگیری وضعیت محموله، استعلام کالا در مراحل مختلف گمرکی، ثبت شکایات احتمالی یا شرکت در کمیسیون‌های حل اختلاف گمرکی است.¹⁹

مکانیزم مدیریت ریسک و مسیرهای سه‌گانه گمرکی

گمرک ایران از مکانیزم هوشمند مدیریت ریسک برای تخصیص بهینه منابع محدود خود (نیروی انسانی و زمان) استفاده می‌کند.²¹ این سیستم به‌طور خودکار، سطح کنترل مورد نیاز برای هر اظهارنامه را تعیین کرده و آن را به یکی از مسیرهای سه‌گانه هدایت می‌کند.

عوامل موثر در تعیین مسیر: عوامل متعددی در تصمیم‌گیری سیستمی برای تعیین مسیر گمرکی دخیل هستند ²³:

نوع و ارزش کالا: کالاهایی با ارزش بالا یا ریسک قاچاق زیاد، تمایل بیشتری برای قرارگیری در مسیرهای سخت‌گیرانه‌تر دارند.²³
کشور مبدأ و خرید: مبدأهای جغرافیایی که سابقه تخلف از آن‌ها بیشتر است، شانس مسیرهای کنترلی بیشتری دارند.
سابقه اظهارکننده و صاحب کالا: سابقه پاک، خوش‌حسابی و عدم ارتکاب تخلفات گمرکی توسط تاجر یا ترخیص‌کار (در سه ماه اخیر) شانس قرارگیری در مسیر سبز را به شدت افزایش می‌دهد.²³
صحت اسناد: اگر اسناد اظهارشده مخدوش باشند یا مغایرت فاحشی در اطلاعات وجود داشته باشد، اظهارنامه به مسیر قرمز هدایت می‌شود.²⁴ کارت‌های بازرگانی که به تازگی صادر شده‌اند نیز معمولاً در ابتدای کار به مسیر قرمز می‌روند.²⁴

تشریح مسیرهای سه‌گانه گمرکی:

مسیر سبز (Green Route): این مسیر، ایده‌آل‌ترین و سریع‌ترین مسیر ترخیص است.²³ برای کالاهایی با پایین‌ترین سطح ریسک در نظر گرفته شده است و اغلب نیازی به ارزیابی اسنادی دقیق یا بازرسی فیزیکی ندارد. این مسیر به طور قابل توجهی مراحل ترخیص را تسریع می‌بخشد.
مسیر زرد (Yellow Route): این مسیر برای کالاهایی با ریسک متوسط در نظر گرفته شده است. در مسیر زرد، تأکید بر ارزیابی دقیق اسنادی است.²⁴ کارشناس گمرک صحت ارزش کالا (TSC)، تعرفه گمرکی و سایر مستندات بارگذاری شده را به‌صورت کامل بررسی می‌کند.
مسیر قرمز (Red Route): این مسیر به کالاهایی با بالاترین ریسک یا محموله‌هایی که دارای ابهام جدی در اسناد هستند، تعلق می‌گیرد.²³ در مسیر قرمز، محموله تحت بازرسی فیزیکی کامل توسط ارزیابان قرار گرفته و در صورت لزوم، نمونه‌برداری برای آزمایش‌های استاندارد یا بهداشت انجام می‌شود. این فرآیند طولانی‌ترین و پرهزینه‌ترین مسیر ترخیص است.

سامانه EPL اطلاعات مورد نیاز برای این تصمیم‌گیری را جمع‌آوری می‌کند، اما این سیستم مدیریت ریسک هوشمند است که سرعت و هزینه ترخیص را تعیین می‌نماید. استراتژی موفق برای فعالان اقتصادی باید تمرکز بر حفظ سابقه تجاری شفاف، اظهار دقیق و استفاده از کارگزاران معتبر باشد تا از مزیت مسیر سبز و کارایی سامانه‌های الکترونیکی بهره‌مند شوند.¹⁷ این امر به گمرک کمک می‌کند تا به جای صرف وقت برای محموله‌های کم‌ریسک، بر محموله‌های پرخطر تمرکز کند.²¹

بخش چهارم: محاسبات مالی و تسویه حقوق ورودی در EPL

فرآیند دوراظهاری نه‌تنها شامل ثبت اطلاعات، بلکه شامل محاسبه و تسویه تعهدات مالی است.

محاسبه حقوق و عوارض گمرکی بر اساس اظهارنامه

اجزای حقوق ورودی: حقوق ورودی شامل دو بخش اصلی است: حقوق گمرکی (بر اساس نرخ‌های مصوب) و سود بازرگانی که برای هر ردیف تعرفه تعریف شده است.²⁵

مبنای محاسبه: محاسبات مالی در سامانه EPL به‌صورت خودکار و بر اساس ارزش گمرکی (TSC) کالا صورت می‌گیرد.²⁵ همانطور که قبلاً ذکر شد، ارزش گمرکی شامل ارزش خرید، بیمه و حمل (CIF) است.¹⁵ نرخ ارزی که برای تبدیل ارزش دلاری یا سایر ارزها به ریال (جهت محاسبه حقوق ورودی) استفاده می‌شود، نرخ اعلامی بانک مرکزی در زمان ثبت اظهارنامه است.¹⁵

با تکمیل دقیق اظهارنامه، سامانه EPL مبلغ نهایی حقوق گمرکی، سود بازرگانی و سایر عوارض مربوطه را محاسبه و نمایش می‌دهد.²⁵

روش‌های پرداخت عوارض گمرکی در سامانه متمرکز

سامانه EPL از یک سیستم پرداخت متمرکز پشتیبانی می‌کند که فرآیند تسویه مالی را تسهیل می‌نماید.⁶ پس از محاسبه دقیق در سامانه، صاحب کالا موظف است نسبت به تسویه این تعهدات اقدام کند.²⁵ روش‌های پرداخت شامل موارد زیر است:

پرداخت نقدی (آنلاین): سریع‌ترین روش، پرداخت آنلاین از طریق درگاه‌های بانکی موجود در خود سامانه جامع امور گمرکی (epl.irica.gov.ir) است.²⁵ این روش امکان تسریع قابل توجهی در فرآیند ترخیص نهایی فراهم می‌کند.
پرداخت نقدی (حضوری): امکان مراجعه حضوری به شعب بانک‌های معرفی‌شده (مانند ملی، ملت، صادرات یا تجارت) برای پرداخت نقدی عوارض گمرکی نیز فراهم است.²⁵
پرداخت با ضمانت‌نامه بانکی: برای برخی از فعالان اقتصادی معتبر یا در موارد خاص که نیاز به تأخیر در پرداخت وجوه گمرکی وجود دارد، صاحب کالا می‌تواند به جای پرداخت نقدی کامل، نسبت به ارائه ضمانت‌نامه بانکی معتبر اقدام کند.²⁵ انتخاب این روش بستگی به وضعیت مالی تاجر و شرایط گمرک اجرایی دارد.

پس از تسویه کامل عوارض گمرکی، مجوز ترخیص صادر شده و مراحل نهایی ترخیص کالا تکمیل می‌شود.²⁵

بخش پنجم: مراحل نهایی ترخیص و نکات حرفه‌ای

پس از تعیین مسیر و انجام محاسبات مالی، آخرین مراحل فیزیکی و اداری ترخیص کالا آغاز می‌شود.

ارزیابی کالا و دریافت دستور ترخیص

رسیدگی کارشناس و ارزیاب: اظهارنامه پس از اخذ کوتاژ و تعیین مسیر، به کارشناس مربوطه ارجاع می‌شود. در مسیر سبز رسیدگی بسیار سریع و غالباً سیستمی است. در مسیر زرد، کارشناس اسناد را به دقت بررسی می‌کند. در مسیر قرمز، ارزیاب گمرک به‌صورت فیزیکی کالا را بازرسی کرده تا از انطباق کامل کالا با مشخصات اظهارشده در EPL و کد تعرفه اطمینان حاصل کند.²³

صدور دستور ترخیص (Release Order): پس از اینکه ارزیابی‌ها با موفقیت انجام شد، حقوق و عوارض گمرکی تسویه گشت و گمرک از صحت اطلاعات اطمینان یافت، دستور ترخیص کالا صادر می‌شود.²⁶

پروانه یا برگ سبز الکترونیکی گمرکی

در گذشته سندی تحت عنوان «برگ سبز گمرکی» به‌صورت کاغذی صادر می‌شد، اما بر اساس به‌روزرسانی‌های گمرکی، صدور پروانه یا برگ سبز کاغذی متوقف شده و به جای آن، پروانه گمرکی به‌صورت الکترونیکی و تحت عنوان دستور ترخیص صادر می‌شود.²⁷

اطلاعات مندرج در پروانه الکترونیکی: این سند الکترونیکی حاوی مهم‌ترین اطلاعات مربوط به محموله ترخیص شده است.²⁸ از جمله اطلاعاتی که در پروانه گمرکی ثبت می‌شود، می‌توان به شماره ثبت محصول، نوع و تعداد کالاها، تاریخ ورود کالا به انبار، تاریخ خروج از انبار، شماره انبار و شماره کوتاژ اشاره کرد.²⁸ پروانه الکترونیکی گمرکی نهایی‌ترین سند برای اثبات خروج قانونی کالا از گمرک است. با دریافت این سند و خروج فیزیکی محموله، فرآیند کامل دوراظهاری و ترخیص تکمیل می‌شود.²⁶

چالش‌های متداول و راهکارهای تخصصی در کار با EPL

با وجود مزایای فراوان الکترونیکی شدن، کار با سامانه EPL همچنان می‌تواند برای تجار با چالش‌هایی همراه باشد که نیاز به راهکارهای تخصصی دارد.

اختلالات و به‌روزرسانی‌های سیستمی: یکی از چالش‌های رایج، اختلالات فنی، قطعی‌ها یا نیاز به به‌روزرسانی‌های مداوم در نرم‌افزار سامانه EPL است.²⁹ کارشناسان توصیه می‌کنند که کاربران دائماً پیگیر وضعیت فنی سامانه باشند و فرآیند ترخیص را به آخرین لحظات موکول نکنند تا ریسک توقف در اثر قطعی کاهش یابد.

خطاهای اظهارنامه و ارزش‌گذاری: خطاهای انسانی، مانند عدم تطابق اطلاعات وارد شده با اسناد بارگذاری شده، یا مشکلات در اظهارنامه ارزش الکترونیکی (بر اساس بخشنامه‌های متعدد گمرکی)، می‌تواند منجر به توقف فرآیند شود.¹³ ارائه اطلاعات شفاف و دقیق، و برگزاری دوره‌های آموزشی برای کاربران، می‌تواند به کاهش سردرگمی و افزایش دقت در ثبت اطلاعات کمک کند.²⁹

نکات کاربردی برای ترخیص سریع: ترخیص سریع کالا که برای کالاهای فاسدشدنی یا ضروری حیاتی است ¹⁷، نیازمند رعایت چند اصل کلیدی است:

آمادگی پیش از موعد: باید تمامی اسناد و مدارک مورد نیاز (پروفرما، بارنامه، فاکتور، مجوزها) پیش از رسیدن فیزیکی کالا به گمرک، به دقت آماده‌سازی و صحت‌سنجی شوند.¹¹
اظهار دقیق: اطمینان از صحت کد تعرفه و ارزش گمرکی (TSC) برای جلوگیری از انحراف به مسیرهای زرد یا قرمز.¹³
استفاده از متخصصین: انتخاب یک شرکت ترخیص‌کار معتبر و با تجربه که سابقه ترخیص موفق و خوش‌حسابی دارد، نقش مهمی در تسهیل و تسریع فرآیند و حفظ سابقه مسیر سبز برای صاحب کالا ایفا می‌کند.¹⁷

نتیجه‌گیری

دوراظهاری گمرکی با اتکا به سامانه‌های EPL و سامانه جامع تجارت (NTSW)، انقلابی در تشریفات گمرکی ایران ایجاد کرده است که با هدف ارتقاء کارایی، افزایش شفافیت و کاهش چشمگیر هزینه‌ها و زمان ترخیص کالا طراحی شده است.¹ این فرآیند کاملاً الکترونیکی و یکپارچه، از ثبت سفارش اولیه و اخذ شناسه اظهار در NTSW آغاز شده و با ورود اطلاعات دقیق بار، ارزش‌گذاری (TSC)، دریافت کد کوتاژ و در نهایت تسویه حقوق ورودی در EPL به پایان می‌رسد.

موفقیت در بهره‌برداری کامل از مزایای EPL، به‌ویژه قرارگیری در مسیر سبز گمرکی، شدیداً وابسته به دقت بی‌نقص در تنظیم اظهارنامه، تطابق کامل اسناد بارگذاری شده با اطلاعات اظهارشده، و مدیریت حرفه‌ای ریسک‌های گمرکی است. در فضای پیچیده و دائماً در حال تغییر تجارت خارجی، بی‌توجهی به جزئیات فنی و حقوقی دوراظهاری می‌تواند منجر به توقف‌های طولانی و تحمیل جریمه‌های سنگین شود. لذا، به تمامی فعالان اقتصادی توصیه می‌شود جهت تضمین سرعت و انطباق کامل با مقررات به‌روز، حتماً از مشاوره و خدمات ترخیص‌کاران و کارشناسان مجرب در حوزه بازرگانی خارجی بهره ببرند.

کلمات کلیدی مرتبط

دوراظهاری گمرکی، سامانه EPL، ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت، مراحل ترخیص کالا، کوتاژ گمرکی، مسیرهای گمرکی، نحوه کار با سامانه EPL، حقوق و عوارض گمرکی، برگه سبز الکترونیکی، ارزش گمرکی TSC، راهنمای گمرکی واردات، پنجره واحد تجارت فرامرزی، مانیفست الکترونیکی.

پیشنهاد موضوعات مرتبط

نقش و کاربرد سامانه جامع تجارت (NTSW) در فرآیند ثبت سفارش و تخصیص ارز نیمایی.
راهنمای کامل تعیین ارزش گمرکی (TSC) و نحوه محاسبه حقوق ورودی بر اساس قاعده CIF.
تحلیل عوامل مدیریت ریسک و روش‌های تسریع ترخیص کالا در مسیرهای سه‌گانه گمرکی.
آشنایی با اصطلاحات کلیدی گمرکی و بازرگانی (قبض انبار، ترخیصیه، دموراژ و دیسپچ).

Works cited

دوراظهاری واردات در گمرک – چین یاب, accessed on November 18, 2025, https://chinyab.com/customs-import-pre-declaration/
راهنمای کامل سامانه EPL گمرک | آشنایی با نحوه کار و مزایای آن – ققنوس حمل, accessed on November 18, 2025, https://fnxcargo.com/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87-epl-%DA%AF%D9%85%D8%B1%DA%A9/
سایت گمرک جمهوری اسلامی ایران – ورود به سامانه irica.ir – ثبت نام, accessed on November 18, 2025, https://www.heyvalaw.com/web/articles/view/3312/%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%DA%AF%D9%85%D8%B1%DA%A9.html
سامانه جامع امور گمرکی epl.irica.ir – ورود به سایت ای پی ال گمرک, accessed on November 18, 2025, https://www.samanehha.com/web/214/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9-%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1-%DA%AF%D9%85%D8%B1%DA%A9%DB%8C.html
راهنمای جامع ثبت نام در سامانه EPL | مراحل سامانه ای پی ال – شرکت بازرگانی ایمن تجارت کارآمد, accessed on November 18, 2025, https://irclearance.com/blog/vorud-be-samane-epl/
سامانه EPL گمرک چیست ؟ – بازرگانی صباغی زاده, accessed on November 18, 2025, https://sorattarkhis.com/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87-epl-%DA%AF%D9%85%D8%B1%DA%A9-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA/
راهنمای سامانه EPL و NTSW | مراحل ثبت سفارش و اظهار گمرکی – آکادمی زومین بازار, accessed on November 18, 2025, https://zoominbazar.com/epl-ntsw-guide/
صفر تا صد آموزش ثبت نام و کار با سامانه جامع تجارت – زومیت, accessed on November 18, 2025, https://www.zoomit.ir/tech-iran/422304-how-to-work-with-trading-website/
کدینگ گمرک چیست؟ | کدینگ اشخاص حقوقی و شخصی – شرکت بازرگانی ایمن تجارت کارآمد, accessed on November 18, 2025, https://irclearance.com/blog/samaneh-coding/
چگونه اظهارنامه گمرکی واردات را به درستی تنظیم کنیم؟, accessed on November 18, 2025, https://jafari.business/%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%AA%D9%86%D8%B8%DB%8C%D9%85-%D8%A7%D8%B8%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%DA%AF%D9%85%D8%B1%DA%A9%DB%8C-%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AA/
ترخیص کالا از گمرک فوری | مراحل + مدارک و هزینه آبان 1404 – بازرگانی صباغی زاده, accessed on November 18, 2025, https://sorattarkhis.com/%D8%AA%D8%B1%D8%AE%DB%8C%D8%B5-%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7/
نرم افزار شناسه رهگیری کالا سامانه جامع تجارت – رای دانا سیستم, accessed on November 18, 2025, https://raidanaco.com/fa/barcode-software/ntsw-tracking-id
دور اظهاری واردات با بارنامه | آموزش دوراظهاری کالا – شرکت بازرگانی ایمن تجارت کارآمد, accessed on November 18, 2025, https://irclearance.com/blog/amuzeshe-durezhariye-varedat/
آموزش سامانه جامع گمرکی ( EPL ) – آیکسپورت, accessed on November 18, 2025, https://ixport.ir/single-window-custom-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9/
ارزش گمرکی کالا (TSC) چیست؟ راهنمای محاسبه – شرکت آریا حمل, accessed on November 18, 2025, https://ariahaml.com/blog/%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D8%B4-%DA%AF%D9%85%D8%B1%DA%A9%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7-tsc-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F/
ارزش کالا در گمرک ( TSC ) – فهرست ارزش کالا وارداتی و صادراتی – آیکسپورت, accessed on November 18, 2025, https://ixport.ir/tariff-specification-code/
روش های ترخیص سریع و یک روزه کالا از گمرک – شرکت همیار تجارت اسپادانا, accessed on November 18, 2025, https://www.hamyartejarateespadana.com/fast-clearance-of-goods/
مشکلات متداول در بخش اظهارنامه ارزش الکترونیکی در سامانه EPL – ترخیص کالا, accessed on November 18, 2025, https://tarkhis.net/%D9%85%D8%B4%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B8%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D8%B4-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87-epl/
کد کوتاژ چیست؟ مراحل دریافت کد کوتاژ – محاسبان, accessed on November 18, 2025, https://mohaseban.org/%DA%A9%D8%AF-%DA%A9%D9%88%D8%AA%D8%A7%DA%98-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA/
شماره کوتاژ گمرک چیست؟ روش به دست آوردن کوتاژ چیست؟ ⁉️ – پیشرو سلامت پارس, accessed on November 18, 2025, https://psplabel.ir/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DA%A9%D9%88%D8%AA%D8%A7%DA%98-%DA%AF%D9%85%D8%B1%DA%A9-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F/
استفاده از سیستم مدیریت ریسک در گمرک – دنیای اقتصاد, accessed on November 18, 2025, https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-4/3519494-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%B1%DB%8C%D8%B3%DA%A9-%D8%AF%D8%B1-%DA%AF%D9%85%D8%B1%DA%A9
«مدیریت ریسک در گمرک» ابزاری کارآمد و غیرقابل حذف – مسیر اقتصاد, accessed on November 18, 2025, https://masireqtesad.ir/187265/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%B1%DB%8C%D8%B3%DA%A9-%D8%AF%D8%B1-%DA%AF%D9%85%D8%B1%DA%A9-%D8%A7%D8%A8%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A2%D9%85%D8%AF-%D9%88-%D8%BA/
مسیرهای سبز، زرد و قرمز گمرکی + نحوه تعیین مسیر – بازرگانی میرترابی, accessed on November 18, 2025, https://hmirtorabi.com/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%AF%D9%85%D8%B1%DA%A9%DB%8C/
چگونگی تعیین مسیر گمرکی | شرایط قرارگیری در مسیرهای سبز، زرد، قرمز, accessed on November 18, 2025, https://rahkartejarat.com/customs-route/
عوارض گمرکی (فرمول محاسبه حقوق گمرکی) – شرکت بازرگانی ایمن تجارت کارآمد, accessed on November 18, 2025, https://irclearance.com/blog/hoghoghe-gomroki/
اظهارنامه گمرکی چیست؟ | دور اظهاری از طریق سامانه ی EPL | – شرکت بازرگانی راهکار تجارت پایا, accessed on November 18, 2025, https://rahkartejarat.com/customs-declaration/
صدور پروانه سبز گمرکی الکترونیکی می شود – پنجره واحد تجارت فرامرزی, accessed on November 18, 2025, https://eplirica.blog.ir/post/Release%20order
برگ سبز گمرکی چیست؟ – مدارک و مراحل مورد نیاز – رز پرواز, accessed on November 18, 2025, https://roseparvaz.com/%D8%A8%D8%B1%DA%AF-%D8%B3%D8%A8%D8%B2-%DA%AF%D9%85%D8%B1%DA%A9%DB%8C-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F/
بررسی اختلالات سامانه EPL گمرک و راهکارهای بهبود – سیویلیکا, accessed on November 18, 2025, https://civilica.com/note/12151/